عوامل موثر بر پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری

آخرین چهارشنبه سال به‌ رغم همه زیبایی‌ها و شادمانی‌های شهروندان ایرانی، همواره آبستن حوادث تلخ نیز بوده است.آتش این آخرین چهارشنبه سال گاه دامان شهروندانی را می‌گیرد تا نوروز نو را یا سیاهپوش شوند و یا سفره هفت‌سین‌شان را در بیمارستان‌های شهر بگسترند.

برای مشاهده ، لطفا صبور باشید...

دانلود   (با حجم:  (20,29 MB- نوع فایل :wmv)

یکی از عوامل ضروری برای پیشگیری از حوادث و اتفاقات، ارتقای سطح آگاهی مردم و خصوصاً گروههای در معرض خطر است.

آموزش سبب افزایش آگاهیها در این زمینه می گردد. در واقع می توان گفت که اگر حادثه یک بیماری می باشد، «آموزش» واکسن آن است. در جامعه ما حوادث و آسیبهایی نظیر حوادث ناشی از مواد محترقه و منفجره یا آتش افروزی چهارشنبه سوری، تهدیدی جدی برای سلامتی افراد (خصوصاً کودکان و نوجوانان) است.

هر اندازه افراد درباره عواملی نظیر ترقه، مواد منفجره و محترقه دیگر و آتش بازی، که احتمال وقوع حادثه را افزایش می دهند،  بیشتر بدانند در آن صورت بهتر خواهند توانست از احتمال وقوع این حوادث پیشگیری نمایند.

جلوگیری از حوادث چهارشنبه سوری:   

برای پیشگیری از حوادث اسفناکی که در مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری احتمال وقوع آن می رود، می توان توجه به موارد زیر را ذکر نمود:

1-آموزش والدین:

والدین باید در این راستا مسئولیت بیشتری را بپذیرند و بیشتر به فکر سلامت کودکان خود باشند. آموزش به والدین در مورد خطرات احتمالی ناشی از سر و کار داشتن با مواد منفجره و محترقه و نیز در مورد حوادث احتمالی ناشی از آتش بازی و همچنین آموزش آنها در زمینه اصول ایمنی و پیشگیری از این حوادث، نقش مهمی در جلوگیری از بروز چنین حوادثی در این روزهای خجسته دارد.

والدین، پدر و مادر هر دو، می توانند اطلاعات مربوط به اصول پیشگیری از حوادث را آموخته و به فرزندان خود منتقل نمایند . چرا که پدر و مادر بانفوذترین افراد در نزد کودکان و نوجوانان هستند. از این رو آموزش والدین در زمینه چگونگی پیشگیری از حوادث احتمالی چهارشنبه سوری، نقش مهمی در پیشگیری از بروز این حوادث داراست. در واقع خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادران) از عوامل تقویت کننده رفتار هستند.

2-  آموزش به کودکان و نوجوانان: 

کودکان ذاتاً کنجکاو هستند و همزمان با رشد آنها بر کنجکاوی و رشد مهارتهایشان افزوده می شود که این امر آنها را در معرض خطر قرار می دهد. برنامه هایی که برای حفاظت بچه ها در مقابل صدمات صورت می گیرد بایستی کنجکاوی آنها و تغییرات مداوم در مهارتهای آنها را در نظر بگیرد.

در واقع همیشه باید انتظار آن را داشته باشیم که بچه ها کنجکاو باشند. در مورد نوجوانان نیز باید این موضوع را در نظر گرفت که نوجوانی دوره ای است که افراد در آن دوره دست به تجربه می زنند و هویت خود را شکل می دهند. بخشی از این فرآیند تکامل، دست زدن به رفتارهای مخاطره آمیز است، رفتارهای مخاطره آمیزی که در صورت عدم کنترل، می تواند به حوادث اسفناکی منجر شود.

در برنامه ریزی آموزش پیشگیری از این حوادث این امر مهم است که مفاهیم ساده را انتخاب نموده و آن را توسعه داد. لازم به ذکر است که به هریک از کودکان و نوجوانان باید مفهوم خطر و صدمات جسمی ناشی از آن را آموزش داد به ویژه در مواقعی که این افراد دیگران را به دلیل رفتار نامناسب خود در معرض خطر قرار می دهند.

این افراد را بایستی از خطرات تماس با مواد منفجره و محترقه یا از خطرات ناشی از آتش بازی، آگاه نمود و کمکهای اولیه مورد نیاز در موقع بروز حوادث را آموزش داد و باید احساس مسئولیت در پیشگیری از این حوادث و در محیطهای مختلف (خانه، مدرسه، بیرون از این دو محیط) را در این گروه سنی به وجود آورد.

ممکن است موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث مربوط به چهارشنبه سوری، در بدو امر برای این گروه سنی زیاد جالب نباشد، چرا که آنها مجبورند مقداری محدودیت در ترقه بازی، فشفشه بازی و آتش بازی خود متحمل شوند ولی می توان با نشان دادن این موضوع که این امر با زندگی آنها و دیگران مرتبط است، آموزش در این زمینه را برای آنها جالبتر کرد.

حوادث برای هر کسی اتفاق می افتد. در برخی حوادث افرادی کشته شده یا به شدت آسیب می بینند. اما از بروز اغلب حوادث از جمله حوادث چهارشنبه سوری می توان جلوگیری نمود. باید کودکان و نوجوانان را تشویق کرد که از حوادث درک خوبی داشته باشند. باید به آنها آموزش داد که آنها در مقابل مواد محترقه و منفجره و آتش بازی آسیب پذیر هستند.

این آموزش آسیب پذیر بودن آنها در مقابل خطرات مذکور، از اهمیت خاصی برخوردار است. عوامل بسیاری در عدم پذیرش آموزشهای مربوط به پیشگیری از حوادث ناشی از مواد محترقه، منفجره و آتش بازی در این گروههای سنی دخالت دارد. به عنوان مثال احساس محدودیت در بازی با این مواد، لاف زدن، دلیری، چشم و هم چشمی، رقابت، قهرمان سازی و تحریک دوستان و همکلاسی ها، عوامل مختلفی هستند که ممکن است این افراد را به پذیرفتن خطرات مختلف تشویق نماید.

بسیاری از افراد در کار خود، با مواد منفجره و محترقه سر و کار داشته، با خطرات ناشی از آنها مواجه هستند ولی این مسئله بسیار مهم است که کودکان و نوجوانان با وسایل مورد استفاده این افراد آشنا شوند و بدانند که این افراد بایستی از قوانین مشخصی در موقع کار با مواد محترقه و منفجره، پیروی نمایند. به عنوان مثال، کودکی که در ذهن خود انفجار دینامیت و نارنجک توسط هنرپیشه ها را تصور می کند باید بداند این افراد از قوانین و سیستم های ایمنی خاصی در این زمینه پیروی می نمایند تا به خود و دیگران آسیب  نرسانند.

یکی از مسایل مهمی که در زمینه آموزش پیشگیری از حوادث ناشی از استفاده سوء مواد منفجره و محترقه در چهارشنبه سوری، باید مورد توجه زیادی قرار گیرد، ایمنی جامعه است. در مکانهایی که افراد زیادی جمع می شوند، ممکن است در صورت استفاده از این مواد، وضعیت خطرناکی به وجود بیاید.

بنابراین لازم است این آگاهی به کودکان و نوجوانان داده شود که خطر در اجتماعات بزرگتر، بیشتر است به دیگران نیز صدمه وارد شود. در صورتی که کودکان به درستی آموزش داده شوند، نه تنها خودشان در این زمینه سعی به رعایت اصول ایمنی خواهند نمود، بلکه می توانند به همدیگر و حتی به افراد بزرگتر از خود نیز در این زمینه آموزش داده، همدیگر و دوستان خود را در این مورد یاری نمایند.

 این حالت، یاری کودک به کودک نام دارد که نقش بسیار مهمی در آموزش سبک و شیوه زندگی سالم به کودکان و حتی به جامعه، داشته و اثربخشی و کارآیی آن توسط تحقیقات به اثبات رسیده است.

3-اقدامات محیطی: 

 نوع اسباب بازیها (نظیر ترقه، فشفشه، مواد محترقه)، لوازم بازی، زمینها و میدانهای مختلف تفریح در این زمینه، می توانند از عوامل ایجاد حوادث باشند. گاهی سازندگان وسایل بازی به اراده خود، تغییراتی در این وسایل به وجود می آورند که می تواند منجر به پیشگیری از حوادث شود. به عنوان مثال در بسیاری از مواقع برای این که قدرت انفجار بیشتری داشته باشند در داخل آن‌ها از خرده شیشه استفاده می‌شود که در زمان انفجار پرتاب شده و علاوه بر تولید صداهای گوش خراش و آزار دهنده آسیب‌های جدی به چشم و سایر ارگان های بدن وارد می‌کند. 

4- نقش مدارس در آموزش پیشگیری 

امروزه می دانیم که ارتقای سلامت از طریق مدارس، یکی از موثرترین و کارآمدترین راههای بهبود کیفیت زندگی بچه هاست. مدرسه جایگاهی است که برنامه های آموزش پیشگیری از حوادث ناشی از مواد محترقه و منفجره و آتش بازی چهارشنبه سوری می تواند بیشترین تأثیر را داشته باشد؛ زیرا دانش آموزان در دسترس قرار دارند و در دوره تأثیر پذیری زندگی یعنی کودکی و نوجوانی هستند.

هر چند مدرسه نمی تواند به تنهایی از عهده این کار برآید ولی در بین بخشهای دیگر از همه مهمتر است.
در نظر گرفتن این که بعد از پدر و مادر، معلم جاذب ترین و پرنفوذترین فرد در نزد کودک است این مسأله را تأیید می کند که مدرسه می تواند نقش مهمی در آموزش پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری داشته باشد.

نکته ی قابل توجه این است که کودکان نیروی عظیمی هستند که باید در برنامه ریزی و اجرای فعالیتهای آموزشی از جمله آموزش پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری، آنها را دخالت و مشارکت داد.

در واقع اگر این نیروی عظیم را در پیاده کردن برنامه های بهداشتی از جمله آموزش در زمینه پیشگیری از حوادث مذکور، دخالت و مشارکت دهیم و احساس مسئولیت در مورد سلامت و خود و جامعه را به آنها انتقال دهیم، در رسیدن به اهداف بهداشتی و ارتقای سلامت افراد راهی کوتاهتر پیموده ایم.

فراموش نکنیم که دانش آموزان امروز شهروندان ما و والدین فردا هستند. بنابراین انتقال حقایق مربوط به حوادث چهارشنبه سوری و راههای پیشگیری از آن، به این افراد، یک سرمایه گذاری بلندمدت است.

شکی نیست که اگر کودکان در آموزش هر موضوع مربوط به ارتقای سلامت از جمله موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث آخرین چهارشنبه سال، به دیگران، سهیم شوند و نقش فعالی در آن عهده دار شوند، خود به درک بهتری از این مفاهیم دست می یابند و اگر احساس مسئولیت در قبال سلامتی خود و جامعه به کودکان منتقل شود، در آینده شهروندان خوبی برای جوامع خواهند بود و در واقع شاید یکی از زیباترین ابعاد مشارکت اعضای جامعه در این زمینه، دخالت دادن دانش آموزان و کودکان باشد.

اغلب کودکان کوچکتر وقت خود را بیشتر از آن که با بزرگسالان باشند، با کودکان بزرگترین می گذرانند، آنها را تحسین می کنند، از آنها تقلید می کنند و کاری که آنها می گویند، انجام می دهند.  می توان گفت گروههای کودکان بخصوص گروههای با نفوذ و معروف می توانند بر اعضای خود اثراتی بگذارند که بزرگسالان هیچ گاه نمی توانند چنین تأثیری داشته باشند.

5- نقش رسانه‌های جمعی در پیشگیری از حوادث 

 امروزه در جهان بیشتر افراد به نحوی به رسانه های جمعی نظیر تلویزیون، رادیو و روزنامه ها دسترسی دارند. تلویزیون رسانه ای است که در جهان، از هر ۵نفر یک نفر به آن دسترسی دارد. تلویزیون به عنوان مهمترین وسیله ارتباطی در برابر کودکان تجلی یافته است و فضای خالی کودکان را سخت اشغال کرده است.

به گونه ای که در تهران از ۱۰ نفر کودک، بیش از ۷ نفر زمانی بین ۴-۱ ساعت در شبانه روز صرف تماشای تلویزیون می نمایند و این امر حاکی از تأثیر شگرف تلویزیون بر اذهان ساده کودکان می باشد.

اثر بخشی برنامه های تلویزیونی روی رفتارهای افراد، خصوصاً  کودکان و نوجوانان، در برنامه های پیشگیری از اعتیاد ثابت شده است از این رو بسیج کردن رسانه ها، چه رادیو و تلویزیون، چه رسانه  های چاپی نظیر مطبوعات در راستای آموزش پیشگیری از حوادث مربوط به استفاده بی رویه از مواد محترقه و منفجره در آخرین چهارشنبه سال می تواند در کنار برنامه های دیگر تأثیری شگرف و تقویت کننده داشته باشد.