اعتماد به نفس در نوجوانی

اعتماد به نفس در کودکان؛ (4)

_____________________________________________________

اعتماد به نفس مرکز و هسته شخصیت هر فرد است که بر تمام جنبه های زندگی و در تمام دوران زندگی موثر است. مطالعات اخیر نشان داده کودکان و نوجوانانی که از اعتماد به نفس بالا برخوردار هستند در مدرسه بیشتر پیشرفت می کنند ، خود را صاحب کنترل در سرنوشت خویش می دانند، دوستان بیشتری دارند و با خانواده خود بهتر کنار می آیند.

کودکان و نوجوانان واجد اعتماد به نفس بالا معمولا از خانواده هایی برآمده اند که در آنها به پیشرفت های مستقل بها داده شده و تشویق می شوند و در آنها روابط گرم و محبت آمیز بین والدین و کودکان وجود دارد و برای رفتار کودکان، حدود تعیین شده است.

شاید بتوان با توجه به پرسشنامه های مرسوم در مورد اعتماد به نفس به این نکته دقت بیشتری داشت که چگونگی عملکرد تحصیلی فرد ، میزان مقبولیت مرسوم اجتماعی، کارایی ورزشی ، ظاهر جسمانی و شیوه رفتاری هر کدام به نوعی در احترام افراد موثرند.

رفتارهای جامعه پسند مانند مشارکت با دیگران ، کمک به دیگران ، همکاری با دیگران و ابراز همدری از انواعی هستند که عزت نفس افراد را بالا می برند زیرا فرد بهتر در گروههای همتا پذیرفته می شود. جامعه رفتارهای او را با نگرشی مثبت ارزش می گذارد و احتمالا فرد بدلیل اینگونه رفتارها مورد تشویق هم قرار می گیرند.

باید بخاطر داشته باشید نوجوانی که وارد دوره ی راهنمایی و یا دبیرستان می شود نگرانی هایی دارد که خود آنها در ارزیابی نوجوان از خودش (قضاوت شخص از خود یا همان عزت نفس) تاثیر دارد.

این نگرانی ها شامل: آیا می توانم در این مقطع (مدرسه) دوست پیدا کنم؟ آیا دیگران و گروه کلاسی مرا می پذیرند؟ آیا در زمینه های ورزشی می توانم با دیگران رقابت کنم؟ آیا در مسایل درسی می توانم موفق شوم؟ و بالاخره آیا رویاهای من به وقوع خواهد پیوست؟...

گرچه افت تحصیلی منجر به احساس بی ارزشی و بیهودگی در نوجوان می شود اما مهم نیست که دانش آموز در برخی از دروس ناتوان باشد آنچه مهم است این است که نوجوان خود و روحیه اش را نبازد. در صورت ضعف شدید فراگیر درسی نوجوان ، باید به جستجو در سایر جنبه های شخصیت وی اقدام کرد. به عنوان مثال موفقیت های ورزشی ، هنری ، ذوقی ، فعالیت های فوق برنامه و سایر جنبه ها در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی ، مستقل شدن از خانواده و ایجاد سیستم ارزشی مختص به خود اهمیت پیدا می کند.

انتخاب شغل مناسب و داشتن روابط رضایت بخش با دیگران نتیجه تکمیل موفقیت آمیز این دوره سنی است که منجر به احساس قوی هویت و اعتماد به نفس فرد شده ، نوجوان را قادر می سازد تا حدی آسان تر به دوره بزرگسالی قدم گذارد. این عوامل یعنی داشتن شغل مناسب و برقراری روابط صمیمانه پس از تشکیل خانواده در بزرگسالی و ثبات خانوادگی از عوامل مهم حفظ عزت نفس افراد هستند.

سیستم آموزشی جامعه ما تا چندی پیش! به گونه ای بود که اگر نوجوانان نمی توانستند وارد دانشگاه شوند از نوعی حرفه یا فن برخوردار نبودند که در قبال مسئولیت های زندگی روی پای خود بایستند و احساس کفایت کنند در نتیجه به سوی ضد ارزش ها و رفتارهای ضد اجتماعی سوق داده می شدند.

صنعتی شدن جامعه و به دنبال آن ضرورت تخصصی شدن مشاغل ، دوره جدیدی را در زندگی انسان ها به وجود آورده است و چون در توان همه نیست که خود را به این مرحله برسانند و مشاغل دلخواه خود را انتخاب کنند دچار سرخوردگی می شوند و با نامیدی به مرحله احساس عدم کفایت می رسند.

هسته مرکزی اعتماد به نفس مناسب ، داشتن استقلال ، ثبات خانوادگی و تفاهم و صمیمیت با اطرفیان در محیط کار و زندگی و به طور کلی در جامعه و رضایت فرد از خودش (عزت نفس) می باشند.

شکل پذیری هدف ها و نقشه های زندگی برای انسان به خصوص در سال های نوجوانی و بزرگسالی ارزشمند است ، فرد به خود به صورت یک واحد در حال رشد می نگرد هر تجربه در او جذب شده ، جزئی از واحد کل وجود منحصر به فرد وی می گردد و همان تجربه در تحول آینده او موثر واقع می شود.

حدود سی سالگی جوان ها نیاز دارند زندگی را جدی تر بگیرند و در این سنین از خود می پرسند این واقعا همان زندگی است که طالبش هستند. جوانان احساس می کنند که زندگیشان به خوبی اداره می گردد ، تعهدات خود را مورد تایید قرار داده و از این دوره انتقالی آسان می گذرند.

رفتارهایی چون طرد شدن، مورد محبت و توجه قرار نگرفتن، عدم احترام، تحقیر شدن، سرزنش، تمسخر، مقایسه شدن، فقط نکات منفی را دیدن، انتظارات بسیار بالا و بد رفتاری؛ منجر به اعتماد به نفس پایین می شوند. افرادی با عزت نفس پایین در واقع افرادی خود محور و خودخواه، خجالتی، پرخاشگر و زورگو بوده، اشتباهات کوچک خود را بزرگ می کند، خود را احمق می دانند، از طرد شدن توسط دیگران ترس دارند و احتمال بروز رفتارهای مخرب و آسیب زا مثل پرخاشگری، اضطراب، بزهکاری، افکار خودکشی و ضعف عملکرد تحصیلی در آنها بالاست.

در اواخر دهه چهارم عمر، انسانها اهمیت زیادی برای کسب قدرت، اشتغال و خودکفایی قائل هستند. در این دوران تطابق سالم با کار، امکان خلاقیت، روابط رضایتبخش با همکاران ، غرور پیشرفت؛ افزایش احترام به نفس را فراهم می کند.

رضایت شغلی فقط بستگی به پاداش مادی آن ندارد. برعکس ناسازگاری شغلی ممکن است به عدم رضایت از خود و شغل ، عدم احساس امنیت ، کاهش احترام به نفس و خشم و بیزاری از کار منجر گردد. باید توجه داشت که تعیین شغل، نقش های جنسی در زندگی زناشویی ، وظایف همسری، وظایف والدین نیز اهمیت دارد.

موفق باشید

  عاطفه نژادمحمد (دکتری تخصصی مشاوره خانواده-مشاور افتخاری مدرسه ی مامان ها)