مدرســـــــــه ی مامان هــــــــــــــــــــــامدرســـــــــه ی مامان هــــــــــــــــــــــا، تا این لحظه: 12 سال و 10 ماه و 4 روز سن داره

مــدرســـه ی مــامــان هـا

اینجا برای تربیت فرزندانمان همگی هم معلم هستیم هم شاگرد!

اهمیت تنبیه و تشویق 3؛ مثال عملی از شرح یک عمل بهمراه نحوه ی پرداختن به تنبیه درباره ی آن

1393/7/6 9:04
نویسنده : یه مامان
3,937 بازدید
اشتراک گذاری

در قسمت های قبل به اهمیت مساله تنبیه پی بردیم و دانستیم که فقط تنبیه در حیطه ی ارزش ها قابل اجرا می باشد و آن هم ذیل دو اصل مسئولیت و احترام. در این قسمت مثالی از شرح یک عمل و نحوه ی پرداختن به تنبیه درباره ی آن را با هم بررسی می کنیم...

 

مثالی از شرح یک عمل و نحوه ی پرداختن به تنبیه درباره ی آن

الگویی که در این جا مطرح می شود، یکی از انواع الگوهای تنبیه است. الگوهای بسیار متعددی وجود دارد. باید مطالعه کنید و کار کنید. ما گفتیم بچه ها در عبور از ارزش ها باید تنبیه شوند. در این الگوی فرضی ، ارزش، یک عدد، شیرینی است. ممکن است در ظاهر خنده دار باشد اما فرض کنید سه تا شیرینی داریم، مادر به فرزندش می گوید: یکی مال من، یکی مال تو و یکی هم برای بابا برایش نگه می داریم تا عصر بیاید بخورد؛ مادر میرود و بعد از چند لحظه می آید می بیند که بچه در حال تمیز کردن دهانش است و شیرینی بابا را خورده. این بچه باید تنبیه شود چون طبقه بندی ارزش ها را زیرپا گذاشته است. حال اگر جای ارزش و اهمیت برای مادر برعکس شده باشد و اهمیت جای ارزش را گرفته باشد، مادر میگوید:" اِه خوردی، نوش جونت یه دونه شیرینی بوده دیگه اصلاً میرم یک کیلو برات می خرم بشین بخور"، در وضعیت بدتر مادر می خواهد کودک را تحریک به خوردن کند اذعان می کند که "این بچه بخوره من اصلاً می گم مال مردمه دست نزنی ها تا این بچه بره بخوره!!!!من اصلاً اگر به این بچه بگم دست نزن مال کسیه و اون تحریک بشه از این به بعد همش می گم که مال فلانیه تا این بچه دهنش باز بشه و بخوره!!!!!".

درواقع تجاوز به حق مردم را وسیله ی تحریک برای بچه می  کنیم. در این حالت جای ارزش و اهمیت عوض شده؛ وقتی بچه شیرینی پدرش را می خورد، به ارزش حرمت بی توجهی کرده و وارد حریم پدر شده است، ارزش صداقت رو زیرپا گذاشته، پس تا این جا دوتا ارزش را زیرپا گذاشته پس باید تنبیه بشه.

چه موقع باید تنبیه کرد؟

درست همان موقعی که آن عمل انجام گرفته است باید تنبیه صورت گیرد. هرگز کودک را به خاطر کاری که در گذشته انجام داده و یا کاری که در آینده ممکن است انجام بدهد، تنبیه نکنید. "اگر رفتیم مهمونی تو دست به چیزی بزنی، اومدیم خونه من می دونم با تو!!" بچه را به خاطر کار گذشته و دیروز تنبیه نکنید چون بچه یادش می رود و اگر شما بخواهید مثلاً به خاطر کاری که دیروز انجام داده او را دعوا کنید او اصلاً یادش نخواهد آمد که شما راجع به چه چیزی او را تنبیه می کنید.

نکته:

زمانی که مطمئن هستید که کاری را فرزند شما انجام داده است نگویید که: "کی این کار رو کرده یا کی این شیرینی را خورده؟" ،  او هم میگوید که مثلا : "بچه ی همسایه اومد خورد" حالا شما باید ثابت کنید که نخیر خودت خوردی. وقتی مطمئن هستید اصلاً نپرسید "کی" بلکه بپرسید "چرا" ؛  "تو خوردی من  هم می دونم، چرا خوردی؟"

نوع بزه را شرح دهید که چرا می خواهید کودک را تنبیه کنید؟ چرائی اش را به کودک واضح بگویید. ما اصلاً بلد نیستیم که چه طوری با بچه ها باید حرف بزنیم. حافظه ی بچه ها فرم خاصی است و تعداد زیاد کلمات را نمی تواند نگه دارد. بنابراین وقتی می خواهیم توضیح دهیم که چرا می خواهی تنبیه شوی و چه اتفاقی افتاده، باید از کلمات ساده، روشن و شفاف استفاده کنیم و تکرار کنیم. "چرا شیرینی بابا رو خوردی؟ اون شیرینی مال تو نبود، اجازه نداشتی بخوریش؛ چرا شیرینی بابا رو خوردی؟ حق نداشتی بخوری؛ چرا خوردی؟" ، تکرار می کنیم و مرتب جملات را کوتاه تر می کنیم و لحن سوال را با آهنگ های مختلف بیان می کنیم تا در ذهن کودک حک شود. این کاری که مادر انجام می دهد دقیقاً برای کاری است که شیرینی بابا را خورده است. نگوییم که: "ببین آبروبر، دنیا رو بکنن توی اون شکم کاردخوردت بازهم گرسنه ای، بابای بدبختت ده کیلو ده کیلو شیرینی میاره توی این خونه این همه می خوری بازم مثل گداها............." در این صحبت ها مادر داد و فریاد می کند ولی یک کلمه شیرینی بابا در آن نبود که این بچه متوجه شود برای چه چیزی دارد تنبیه میشود و حتی فکر می کند که "آخه کی من ده کیلو شیرینی خوردم اصلاً موضوع چیه؟ این حرفا به من چه ربطی داره؟"

برای کودک داستان سرایی نکنید. واضح و شفاف صحبت کنید، چرا شیرینی بابا رو خوردی. شفاف و واضح و ساده ناراحتی مان را ابراز می کنیم. احساس ناخوشایند متعادل ابراز کنید تا کودک بفهمد که شما از این قضیه ناراحت هستید.

شادی پدر و مادر برای کودک حرف اول را می زند. ما می تونیم بگوییم "حالا بچه یه شیرینی خورده شاید هم پدرش اصلاً بفهمه خوشحال هم بشه" اما کودک باید بداند و بفهمد که وقتی پای ارزش ها به میان می آید وارد منطقه ی قرمز شده است. پس مادر بدون عصبانیت بعد از این که چراها را پرسید، به اصطلاح سگرمه ها را می برد در هم و می گوید کارت خیلی بد بود. «کارت خیلی بد بود».                     

                                                  کار  ------------------   وجود

به بچه لقب نمی دهیم. شیکمو، دله، بی چشم و رو، گشنه گدا و ... نمی گوییم. فقط می گوییم "کار بدی کردی، خیلی از کارت ناراحتم ، چرا این کار رو کردی؟" توهین نمی کنیم، برچسب نمی زنیم، کتک نمی زنیم، تهدید نمی کنیم. "بیندازمت تو اتاق در رو ببندم، شب که بابات اومد میگم که دیگه دوستت نداشته باشه، شیرینی بابا رو خوردی، این کار دزدیه. خدا بچه های دزد شیکمو رو دوست نداره" از این حرف ها نمی زنیم. من از کاری که کردی ناراحتم در 30 ثانیه. کم و به اندازه و نسبت کاری که کودک انجام داده زمان ابراز ناراحتی را تنظیم می کنیم و رعایت تعادل را فراموش نمی کنیم. بعد از این که ابراز ناراحتی کردید و اخم کردید با همان حالت اخم و ناراحتی کودک را با دو دست بگیرید و کم تر از 30 ثانیه به چشم هایش نگاه کنید، فقط نگاه کنید. این کمتر از 30 ثانیه سخت ترین لحظات برای کودک است و اصلاً نباید بیشتر از این مدت شود. بچه ها دلشان می خواهد که زود تمام شود چون هر لحظه اش یک سال می گذرد به همین دلیل نباید زیاد نگاه کنید چون بچه آزار می بیند. کودک هر کاری می کند که این لحظه را به هم بزند، فرار می کند، چشمانش را می بندد، حرف های گنده می زند، دلقک بازی می کند اما شما محکم سرجایتان بایستید و با دو دست بازوهایش را نگه دارید.

وقتی می ایستیم یعنی چهارچوب ارزش ها را مشخص می کنیم پس محکم می ایستیم. بتُن فشار می آورد ولی شما قالب هستید پس محکم بایستید.  وارد بازی خشونت نمی شویم نه با زبان و نه با کتک. قالب لازم و مهم است بنابراین در مقابل کودک بایستید و نترسید؛ ارزش هایتان را مشخص و شفاف کنید و همان ابتدای کار ، محکم و بدون خشونت بایستید. ممکن است خیلی زمان ببرد ولی ناامید نشوید و پابرجا باشید.

حال اگر کودک سرش را پایین انداخت و احساس شرمندگی کرد ، شما به نگاه کردن ادامه بدهید و آماده باشید تا سرش را بالا کرد، شما را ببیند، اگر شما در انتقال پیام چشمی خوب عمل کنید کودک کاملاً تمام احساس شما را خواهد گرفت. همه جای بدن ما دروغ می گوید غیر از چشممان. ما خاصیت نگاه را نمی دانیم و با آن آشنا نیستیم. لبخندها و زبان و حرکات بدن ممکن است دروغ بگویند ولی چشم ها و نگاه ها هرگز. بچه ها چشم و نگاه را خوب می شناسند و حتی احساس پشت آن را می شناسند، خطا هم نمی کنند.

بعد از نگاه 30 ثانیه ای برگردید به حالت طبیعی.

دقت داشته باشید که از اول نباید عصبانی باشید. اصلاً اگر شما عصبانی باشید این کار را نمی توانید انجام دهید. در عصبانیت اصلاً بچه هایتان را تنبیه نکنید چون نمی توانید تنبیه صحیح را انجام دهید. وقتی در حالت عصبانیت هستیم اختیار ما دست احساساتمان است نه دست خودمان.

پس برمی گردیم به حالت طبیعی کاملاً آگاهانه و با انتخاب خودمان. حالا دو تا کار مهم باید انجام دهیم:

1 – پیام محبت و صمیمیت به کودک می فرستیم. یک پیام غیر کلامی. ببینید چه علامت یا کار به خصوصی بین شما و فرزندتان هست وقتی که به هم پیام محبت می فرستید، مثلاً بعضی لپ می کشند، بعضی دماغشو می گیرند و ... این مرحله ترمیم است. چون بعد از سی ثانیه تنبیه تمام شده و بعد از تنبیه حتماً باید پانسمان و مداوا باشد. در هر صورت بچه یک آسیبی در تنبیه دیده است و حتماً باید ترمیم شود. حتی تنبیه در همین حد نیز به بچه آسیب وارد می کند. و در این مرحله به بچه می فهمانیم که دوستت دارم و رابطه ی من و تو برقرار است. این ناراحتی من برای کارت بود نه برای وجودت. کارت من را اذیت کرد، خودت نه . یک پیام شادمانی رد و بدل می کنیم تا کودک مطمئن شود پدر یا مادر از دست او ناراحت نشده اند و این درک را از خودش داشته باشد که کارم بد بود، خودم بد نیستم. این مسئله را به زبان نیاورید و یا خیلی خیلی کم استفاده کنید.

بیشتر مادران اذعان دارند که "من دائماً به بچم می گم که من از تو ناراحت نیستم، کارت منو ناراحت کرده"؛ ولی این راباید بدانیم که بچه ها این جمله را نمی فهمند، در عمل باید نشان بدهید یعنی اجرای 30 ثانیه و یک پیام عملی محبت آمیز.

2- پیام شخصیتی : بستگی به سن و زمان و موقعیت کودک دارد. مثلاً میگوییم "تو که به بابا کمک می کنی و میری روزنامه می خری، این قدر بابا رو دوست داری چرا شیرینی بابا رو خوردی؟"

کودک از این تنبیه سالم بیرون می آید. این درک را از خودش پیدا می کند که من رو دوست دارند، احساس بد نسبت به خودش پیدا نخواهد کرد. کودک با خودش بررسی می کند که من که دوست داشتنی هستم و برای خانواده ام اهمیت دارم چرا این کار را کردم؟ این حالت، احساس گناه صحیح است. این حالت وجدان اخلاقی را در کودک شکل می دهد و این همان کاری است که کودک را درون کنترل می کند. کودک قدرت پیدا می کند که با خودش بررسی کند، « من شخصیت دارم، من دوست داشتنی هستم، چرا این کار رو کردم؟ » و همیشه در یادش می ماند؛ اگر دوباره خواست شیرینی بخورد یادش می افتد که مال کسی است و ارزش ها را نباید زیر پا بگذارد.

باز هم تأکید می کنیم این تنبیه فقط در حوزه ی ارزش ها است؛ در حوزه ی مهارت ها تنبیه نداریم.

مثلا کودک بشقاب شیرینی را می برد که تعارف کند، بشقاب کج می شود و می افتد زمین! این جا حوزه ی مهارت ها است پس حوزه ی تنبیه و سرزنش نیست بچه باید فرصت داشته باشد که اشتباه کند و با همراهی بزرگترها اشتباهش را جبران کند. حوزه ی ارزش هم مثل زمانی که فرزند ما در یک مهمانی یا پارک، کودک دیگری را می زند! همان جا این تنبیه را اجرا کنید، کودک را به یک جای خلوت ببرید، چرا زدی؟ چرا این کار رو کردی؟ بعد پیام محبت و بعد پیام شخصیت: "تو که بچه ها رو دوست داری همیشه بازی با بچه هارو دوست داری ...." اگر کارتان را درست انجام دهید حتی فقط با یک نگاه هم می توانید او را تنبیه کنید.

در قسمت بعد به شروط تنبیه و نکاتی در این باره می پردازیم. با ما همراه باشید...

پسندها (1)
شما اولین مشوق باشید!

نظرات (4)

مامان شاران
6 مهر 93 19:23
سلام امیدوارم خوب و سلامت باشید دلم خیلی براتون تنگ شده می بوسمتون
یه مامان
پاسخ
به بـــــــــــــــــــــــــه! مامانِ شارانِ عزیز، ســـــــــــــــــــــلام خوبیم با خوبیِ همه ی شما مامان های عزیز دل به دل راه داره خـــــــــــــــــــــــــــــواهر! منتظر حضور عین قبلتون هستیم
مامان اهورا
6 مهر 93 21:52
سلام،واقعا عالی بود
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز خوشحالیم که مورد توجهتون واقع شده
مامان فرنيا
7 مهر 93 8:44
مطلب بسيار واضح و مفيدي بود اينقدر جالب و كامل توضيح داده بود كه قسمتهايي از ان را براي همكارم خواندم مثالي استفاده كرديد كه همه با ان اشنا هستند و بسيار ملموس بودن ان كمك به درك بهتر موضوع تنبيه و تشويق ميكند ممنون
یه مامان
پاسخ
خواهش میشه خوشحالیم که مورد توجهتون قرار گرفته، واقعا بعضی وقت ها این اشتباه رو به راحتی مرتکب میشیم و نمونه ی زیادش هم توی غذا دادن به بچه هاس، که متاسفانه رایجه بعضی از بزرگترا به بچه ها میگن، ما میایم غذاتو میخوریم ها! و اون بچه رو تهدید می کنن که اگه نخوری ما در کمین نشستیم، این مدل یه جورایی قانون جنگل رو به بچه ها یاد میده؛ و خیلی از اشتباه رایج دیگه که ضدتربیت هستند امیدواریم که همه ی ما بیشتر توی تک تک جملات و حرکاتی که به کار می بریم دقت کنیم
مامان شبنم
7 مهر 93 12:11
سلام پایین این مطلب نوشته ساعت 9:04 ولی من دیروز ظهر اومدم این اینجا نبود عجبا ... مثالش واقعا عالی بود و البته یکی از مشکلات من رو توی قضیه تنبیه حل کرد من هر وقت از دست دخترم عصبانی میشم و بهش اخم می کنم دخترم سریع از من می خواد که بغلش کنم منم این کار رو می کنم ولی زیاد اب و تابش نمیدم که چاشنیش زیاد باشه فقط بغل کردن خالیه خلاصه که همیشه فکر میکردم شاید این کار تاثیر تنبیه منو کم کنه چون دخترم به این نتیجه میرسه که حتی بعد از دعوا هم منو داره حالا فهمیدم بچه باید دقیقا به همین نتیجه برسه و واقعا برام جالب بود چون خیلی وقتا روی همین کار برچسب لوس کردن بچه رو بهم میزنن ولی مهم اینه که کار من درست بوده
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز این همه دقتتون واقعا احسنت داره! درسته، ساعت 3 مطلب رو فرستادیم بالا، ولی چون اون مطلب چکنویس بوده و تاریخ قبلیِ پست توی اون ساعت بوده،دیگه ساعت پست رو شرمنده ی محضر شما شدیم. خداروشکر! خوشحالیم که براتون مفید واقع شده! اتفاقا همین کار رو دختر من هم انجام میده و هر وقت احساس کنه که از دستش ناراحت شدم سریع میگه منو بغل کن. شاید این اطمینان رو خودشون می خواهند از ما بگیرن که دوستشون داریم و این هم از الطاف الهی به ماهاست.