فرزندآوری یا فرزندداری!

از روزی که نطفه شکل می گیرد، مسئولیت شما هم شروع می‌شود. چون و چرا هم ندارد. خربزه می‌خورید، پای لرزش هم بنشینید، هرچند لرزش ناشی از این خربزه معمولا یک عمر طول می‌کشد. برای پذیرایی از مهمان دائمی زندگانی‌تان باید پیش از آن‌که قدم‌ رنجه کند، تدارک ببینید...

همان طور که در بازار می چرخید که برایش بهترین سیسمونی را بخرید، باید برنامه ای جامع تدوین کنید تا انسانی که شکل می گیرد دست کم قابل دفاع باشد. زمان هم کم است، یعنی کار به صورت فشرده شروع می شود اما در طول سالیان از فشار کار کم می شود. نقطه شروعش هم در خوشبینانه ترین حالت زمان بسته شدن نطفه است، بگذریم که کارشناسان معتقدند ماجرا پیش از این حرف ها شروع می شود و برخی آنقدر عقب رفته اند که شروع کار را تا زمان به دنیا آمدن شما پدر و مادر بالقوه عزیز عقب برده اند. اوج این روند هم از زمان تولد کودکتان تا پنج سالگی اوست. در این بازه زمانی 90 درصد شخصیت یک انسان شکل می گیرد.

حالا اگر همان زمانی را که سال های اولیه زیست کودک است ، درنظر بگیریم چه باید بکنیم؟ چه کنیم که روزی که بچه قد کشید و دچار غرور نوجوانی شد و زل زد در چشم هایمان، نپرسد شماها اصلا چرا مرا به دنیا آوردید؟ مگر در خودتان چه دیده بودید؟ باور کنید جواب این سوال میزان دارایی های شما نیست، جوابش چگونگی تربیت و میزان مهارت هایی است که در این سال ها به او آموخته اید.

چند راهکار تربیتی

یکی از مهم ترین مهارت هایی که کودک باید فرابگیرد، برقراری ارتباط موثر است. آموزش این مهارت را از دوره جنینی شروع کنید. پدر و مادر آموزگار اصلی این مهارت هستند. اگر مشکلی برایتان پیش آمد، درباره اش حرف بزنید، آنقدر که مساله برای طرفین حل شود یعنی به نظر جدیدی برسید که برای هر دوی شما مثمرثمر باشد.

اگر فرصت حرف زدن ندارید، وعده ای بگذارید تا درباره آن حرف زده شود و حتما بی خداحافظی فضای گفت وگو را ترک نکنید. شیوه استدلال و میزان هیجان شما در هنگام گفت وگو، به شدت شبیه همان رفتاری است که کودک تان از خود بروز خواهد داد، پس دقت تان را مضاعف کنید. زمانی هم که کودک متولد شد در هر سطحی او را درگیر زندگی خودش کنید. به ویژه از زمانی که سخن گفتن را فرا گرفت، با او درباره مسائل مربوط به زندگی سه نفره تان صحبت کنید، او ذهن جستجوگری دارد، مطمئن باشید تعداد راهکارهایی که برای یک مساله ارائه می دهد از راهکارهایی که به ذهن شما می رسد، بیشتر است.

پدرومادر باید بتوانند شنونده خوبی باشند و به تمامی راهکارهای کودکانه فرزندشان گوش داده و درباره نتایج احتمالی آنها با او به گفت و گو بپردازند. به این ترتیب او در بزرگسالی هم انسانی تک محور نمی شود، چرا که او تمرین کرده درباره راهکارهای متنوعی فکر کند. چنین انسان هایی سخت به بن بست می رسند.

خارج از خانه

کودک با افراد دیگری جز پدر و مادرش نیز ارتباط دارد و از آنها نیز الگو می پذیرد. روان شناسان تاکید می کنند مدیریت نحوه ارتباطات فرزند با دیگران در محیط خارج از خانه، برعهده پدر و مادر است. اگر پدر و مادر آموزش دیده، در گفت و گوی کودک با سایر کودکان حضور داشته باشند، خود به خود گفت و گوها در مسیر رشد صورت می پذیرد، چرا که اگر آسیبی در آن وجود داشته باشد، پدر و مادر فعال، مداخله مناسب انجام می دهد.

اگر کسی نظر غلطی بدهد، پدر و مادر با توجه به تجربه و تبحرش در مهارت های ارتباطی با طرح سوال درباره نتایج طرح باعث می شود نظرش را اصلاح کند. کودک هم یاد می گیرد که اگر فردی نظر غلطی داشت چگونه برخورد کند. به این ترتیب بچه ها سیستم تغییر و اصلاح نظرات خودشان را هم یاد می گیرند.

البته این ارتباطات تنها در کوچه و مهدکودک و مدرسه اتفاق نمی افتد و ممکن است در ارتباطات فامیلی هم باشد پدر و مادر باید ارتباط با خانواده هایی را که ممکن است آسیب زا باشد، مدیریت کنند. حتی ممکن است این ارتباطات را قطع کنند یا به حداقل برسانند تا بچه در معرض آسیب نباشد.

مثلا اگر در خانواده ای از اقوام شما دروغگویی رایج شده، بدون این که پیش فرزندتان از آن خانواده انتقاد شدیدی بکنید، روابط تان را با آنها کم کرده ، در کنار آن با طرح داستان هایی ارزش راستگویی را در کودکتان نهادینه کنید یا اگر ماجرا جنبه ظاهری دارد و نه رفتاری، مانند حجاب که خانواده شما به آن تاکید ویژه دارد و خانواده یکی از خویشان شما نه، می توانید به جای کم کردن رابطه از خانواده مذکور بخواهید در حضور فرزند شما کمی پوشش خود را تغییر دهد تا کودکتان دچار دوگانگی نشود.

وقتی حرف راست از بچه شنیده نمی‌شود

بچه ها گاه کارهایی می کنند که از طرف بزرگ ترها به عنوان خط قرمز تعریف می شود. البته این خط قرمز معمولا در رابطه با بچه هاست و بزرگ ترها می توانند از هر خطی عبور کنند. مثلا وقتی کودکی دروغ می گوید یا پرخاشگری می کند. در این شرایط چه باید کرد؟

خوب است بدانید دروغ برای کودک زیر سه سال معنا ندارد؛ آنها نمی دانند که حوزه تفکرشان خصوصی است و فکر می کنند والدین می توانند ذهن آنها را بخوانند.بین سه تا چهار سالگی در می یابد که دیگران نمی دانند او چه فکر می کند و نمی توانند ذهنش را بخوانند.

در این سن قدرت تخیل و تصویرپردازی به اوج خود می رسد و کودک همزمان با یادگیری مهارت ها و اطلاعات جدید، قدرت ذهنی خود را بالاتر می برد. در این سن داستان پردازی کودک بسیار قوی است و یاد می گیرد کار بدش را گردن یک فرد خیالی بیندازد. او بین واقعیت و خیال، مرزی قرار نمی دهد و گاهی والدین خیال پردازی وی را به اشتباه دروغ نام می گذارند.

کودکان از حدود شش سالگی دروغ را می شناسند و در 8 تا 9سالگی تفاوت واقعیت و دنیای فانتزی را در می یابند و تا ده سالگی کاملا بین حقیقت گویی به عنوان یک کار صحیح و دروغ گویی به عنوان یک کار نادرست تفاوت می گذارند.

اما در کل این دوران رفتار پدر و مادر تاثیر زیادی بر دروغگو شدن فرزندشان دارد. مثلا وقتی کودک به مادرش می گوید که از برادرش متنفر است، مادر شاید او را به خاطر این حقیقت گویی تنبیه کند، اما اگر همین کودک در آن لحظه آشکارا بگوید حالا دیگر برادرش را دوست دارد، مادرش شاید به او پاداش دهد و او را در آغوش بگیرد و ببوسد. خوب این کودک چه نتیجه ای از این تجربه خواهد گرفت؟ او متوجه می شود مادرش دروغگوهای کوچولو را دوست دارد!

پس اگر مایل هستید به کودکان خود راستگویی را آموزش دهید، باید برای گوش دادن به حقایق تلخ به اندازه حقایق شیرین تحمل داشته باشید. اگر قرار است کودک راستگو بار آید، نباید او را ترغیب کرد، درباره احساسش دروغ بگوید، چه این احساسات مثبت باشد و یا منفی.

لازم است درباره رفتارهای کودک و دلایل دروغگویی اش آگاهانه تصمیم گرفت. هرگز نباید کودک را دروغگو خطاب کرد.این لقب منفی باعث از دست رفتن اعتماد به نفس وی می شود و او را به سمت دروغگویی بیشتر ترغیب می کند.

اگر فرزندتان درباره فرود آمدن یک بالگرد در خیابان حرف می زند از او درباره چگونگی هدایت بالگرد بپرسید. به تصورات ذهنی او پر و بال بدهید نه این که او را متهم به دروغگویی کنید. همچنین او را به دروغگویی تشویق نکنید.

اگر کاری که خواسته بودید انجام نداده است درباره آن سوال نکنید تا مجبور به دروغ گفتن نشود. کافی است تذکر بدهید که کارش را هنوز انجام نداده است. درباره پرخاشگری یا سایر ناهنجاری ها هم وضع به همین منوال است. سعی کنید ریشه های رفتار او را دریابید و با رفتارتان به طور ضمنی ناهنجاری را کارآمدتر جلوه ندهید.

منبع: سایت آحاد