روزه داری در دوران بارداری و شیردهی

بعضی خانم های حامله به‌علت احساس خطر، از روزه گرفتن اجتناب کرده و بعضی دیگر یا حتی در حالات طاقت‌فرسای اواخر حاملگی نيز روزه خود را به‌جا می‌آورند اما هنوز هم بسیاری از خانم ها که حاملگی شان با ماه مبارک مصادف است، نمی‌دانند بايد چه كار بکنند.
به همین علت تصمیم گرفتیم نظر متخصصان و بررسی های علمی‌اي که در این زمینه انجام شده را برای کمک به تصمیم‌گیری بهتر این افراد مطرح کنیم…

واحد تحقيقات روزه‌داری دانشگاه شهید بهشتی با هدف بررسی تاثيرات درازمدت روزه‌داری مادران در ماه رمضان بر رشد مغزی جنين، بهره هوشی 98كودك و نوجوان 4 تا 13ساله را كه مادران‌شان هنگام بارداری آنان ماه رمضان را كامل روزه گرفته بودند، اندازه‌گيری كرد و متوجه شد كه 30روز روزه‌داری مادران باردار در تمام ماه رمضان، در زمانی ‌كه حتي طول روز به طور متوسط 12ساعت باشد هم تاثير نامطلوبی بر بهره هوشی كودكان نمی ‌گذارد.
بررسی دیگری نيز که در دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد، نشان داد كه روزه‌داری سبب كاهش وزن نوزادان نشده و حتي افراد روزه‌دار، بچه‌های سنگين‌تری به دنيا آورده‌اند.
در پژوهش ديگری که دانشگاه علوم پزشكی اردبيل در سال1377براي مقايسه وضعيت دوران بارداری و نتايج حاملگي در زنان روزه‌دار و غيرروزه‌دار انجام داد، مشخص شد كه به لحاظ ميزان كم‌خوني در دوران بارداري و تولد نوزاد كم‌وزن در 3ماهه دوم و سوم، ميان زنان روزه‌دار و غير روزه‌دار فرق چنداني وجود ندارد.
در اين بررسی پيشنهاد شده بود در صورتی ‌كه زنان حامله از سلامتی كامل برخوردار باشند، با كمك و مشورت تيم بهداشتی و مراقبت كافی در دوران بارداری می توانند در ماه مبارك رمضان روزه بگيرند.

روزه‌داري با شرط و شروط

 اما روزه‌داري در همه دوران بارداري به اين راحتي‌ها قابل توصيه نيست. اين را ساير پژوهش‌ها نشان مي‌دهد.
نتيجه تحقيق خديجه رحمانی - كارشناس ارشد تغذيه و عضو هيأت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی- حاكي از آن است كه «روزه‌داری در 3ماهه دوم تاثيرات سوئي بر جنين ندارد اما در 3ماهه سوم به خاطر اينكه 50 تا 70درصد انرژی جنين از گلوكز مادر تامين مي‌شود، روزه‌داری سبب افزايش برداشت از ذخاير چربی و به دنبال آن افزايش تركيبات كتونی در خون مادر می ‌شود، اين تركيبات از طريق جفت وارد گردش خون جنين شده و به سيستم عصبی او آسیب می رساند، بنابراين روزه‌داری در این دوران توصيه نمی ‌شود.»
دكتر نيره فصيحی‌‌فرد - جراح و متخصص بيماري‌های زنان - هم اين نظر را تاييد مي‌كند. او در اين‌باره می‌گوید: «چنانچه زنان باردار حدود 8ساعت در حالت ناشتا باقی بمانند، قند خون آنها نسبت به حد طبيعی کمتر شده و با افزايش مدت زمان گرسنگی، احتمال افزايش كتون ناشی از سوخت و ساز چربي‌ها در خون مادر وجود دارد.
ورود مواد كتونی از طريق جفت به جنين و از سوی ديگر كاهش قند خون مادر موجب می ‌شود سنتز بازهای آلی در سلول‌های مغز جنين دچار اختلال شده و به همین علت مي‌تواند در 3ماهه سوم خطرات جدی‌اي برای جنين دربرداشته باشد.»
ايشان در اين باره توضيح مي‌دهد كه اين موضوع حتي در 3ماهه اول بارداری هم مهم است. اين متخصص اعتقاد دارد يك زن باردار زمانی می تواند فريضه روزه را به‌جا آورد كه فعاليت روزانه كمی داشته و آزمايش‌هاي خون و ادرار او نيز طبيعی باشد.دكتر شيرين قاضي‌زاده هم به خانم های باردار توصيه می ‌كند اگر روزه گرفتند از خانه بیرون نروند و فعاليت كمي داشته باشند.

ويار و روزه

دكتر اشرفی - متخصص زنان و زايمان - معتقد است: «در 3ماهه اول بارداری مادرانی كه ويار دارند، ميل به غذا نداشته، دچار حالت تهوع شديد، افت فشار و كمبود قند هستند و نبايد روزه بگيرند. همچنين در 3ماهه آخر بارداری نيز به دليل اينكه جنين از جريان خون مادر بيشتر استفاده مي‌كند، روزه گرفتن ضرر دارد.» او توصيه می-‌كند: «مادرانی كه قصد روزه گرفتن دارند بهتر است قبل از آن آزمايش ادرار بدهند.»
دكتر مرضيه مهاجری - استاديار گروه زنان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد - نيز معتقد است: «روزه‌داری اثر قابل توجهی بر رشد جنين و جثه نوزاد در هنگام تولد ندارد. البته شاید روزه‌داری بيش از 15روز، در زنان باردار موجب كاهش وزن‌گيری مادر و افزايش بروز حملات هيپوگليسمی ‌شود كه مي‌توان گفت اثر قابل توجهی بر رشد جنين نخواهد داشت.»
ناهيد خداكرمی - دبير انجمن مامايي ايران و عضو هيأت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی - هم معتقد است: «آن تعداد از زنان باردار كه در 3ماهه نخست بارداري هستند و حالت تهوع ندارند، می ‌توانند روزه بگيرند اما اگر زنان بارداری كه دچار تهوع‌ هستند روزه بگیرند، ممكن است خطر جدی جان آنها را تهديد كند.»
به عقیده او كاهش قند خون در زنان بارداری كه روزه‌ می گیرند ممكن است موجب بیهوشي مادران شده و خون‌رسانی به جنين را مختل كند اما بروز اين مشكلات برای تمامی زنان باردار و روزه‌دار قطعی نيست. در هر حال او معتقد است زنان بارداری كه دچار فشار خون مزمن يا حاملگی، ديابت يا بيماری‌های زمينه ‌ای هستند، نبايد روزه بگیرند.

روزه و رژيم
 

اگر زنان باردار روزه گرفتند، توصيه كارشناسان اين است كه حتما به رعايت رژيم غذايي درست، در ايام ماه مبارك رمضان توجه داشته باشند. نكته اول اينكه بايد مقدار كالري مورد نياز آنها بر اساس وزن، قد و سن حاملگي‌ شان توسط كارشناس تغذيه محاسبه شود. اگر مقدار اين كالري با وعده‌ هاي سحري، افطاري و شام و ميان ‌وعده‌ هاي بين آن جور درآمد، مي‌توانند با مشورت پزشك خود و در صورتي كه زمينه بيماري خاصي نداشتند، روزه بگيرند.
علاوه بر این، رژيم غذايی برای زنان باردار سالم روزه‌دار بايد به‌گونه‌ای باشد كه پروتئين، سبزيجات، ميوه ‌ها و خوراكی ‌های شيرين مفيد و مغذی نظير خرما – به ‌ويژه در هنگام افطار و سحر - به ميزان بيشتری در آن وجود داشته باشد.

اختلاف بين نظرات

همان‌طور كه خوانديد اظهار نظرهای متعددی در اين زمينه شده كه بعضي آنها متناقض به‌نظر می ‌رسند كه البته اين مسئله، محدود به كشور ما نيست؛ بر اساس تحقيقی در تونس، كالری مواد مغذی مصرفی و وزن زنان سالم طی روزه‌داری در ماه مبارك رمضان تغييری نكرده بود. همچنين مطالعه ‌ای در بيرمنگام نشان داد كه روزه‌داری ماه رمضان تاثير نامطلوبی بر وزن نوزادان ‌نمی ‌گذارد.
اما مطالعاتي هستند كه درست عكس اين موضوع را نشان مي‌دهند. نتايج يك تحقيق در عربستان نشان مي ‌دهد تعداد نوزادان با وزن كمتر از طبيعی و همچنين مرگ و مير آنها طی مراسم حج و ماه رمضان افزايش يافته بود.
همچنین بررسی جدیدی که در مجله آمریکایی «پریناتولوژی» چاپ شده، نشان مي‌دهد میزان بروز برخي مشكلات در مادران روزه‌دار بیشتر بوده؛ مشكلاتي مانند دیابت، حاملگی و سزارین و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان.
اين اختلاف در نتايج شايد ناشی از نقشی باشد كه سوء تغذيه مادر به‌ عنوان يك مشكل تعيين ‌كننده، بر عهده دارد. اما به ‌طور کلی توافقی که میان متخصصان مختلف وجود دارد این است که خانم های حامله با داشتن یک رژیم خوب غذایی می توانند در 3ماهه دوم بارداری روزه بگیرند. در هر حال به شما توصیه می‌کنیم برای تصمیم‌گیری با پزشک خودتان - که در جریان وضع جسمانی و شرایط شما در دوران بارداری بوده - مشورت کنید.

شیردهی و روزه
 

مطالعات نشان داده كاهش وعده‌های غذايی طی روزه‌داری باعث كاهش حجم شير مي‌شود كه متعاقب آن شير مورد نياز نوزاد در سال اول - به‌ويژه 6 ماه اول - تامين نمی ‌شود.
بنابراين روزه‌داری براي مادری كه كودكش كاملا متكي به شير مادر است، توصيه نمی ‌شود. به همین علت متخصصان می گویند زنان در 6ماه اول شيردهي روزه نگيرند زيرا كودك وابسته به شير مادر است و گرسنگی طولانی مدت مادر شيرده در رشد كودكان اختلال ايجاد می كند. اما زنان شيرده می ‌توانند پس از 6 ماهگی - زمانی كه نوزاد‌شان، از غذاهای كمكی استفاده می ‌كند - روزه بگيرند.
این مادران بايد هنگام سحر از شير و مايعات استفاده كنند چرا كه اگر آب كمی به بدن آنان برسد، حجم شيرشان كم مي‌شود. علاوه بر این، به آنان توصيه می‌شود در طول روز نيز فعاليت‌هاي سنگين خود را كنار بگذارند تا ميزان آب بدنشان ذخيره شود. رژيم غذايي مادران شيرده بايد از پروتئين، كلسيم، آهن و ويتامين‌ها غنی باشد، وگرنه رشد كودك و سلامتي مادر به‌خطر می افتد. پس لازم است مادران مواد غذايي سرشار از آهن (گوشت و حبوبات)، كلسيم (شير و لبنيات کم چرب) و سبزی و میوه استفاده کرده و از مصرف ادويه و سير هنگام سحر - به علت بدبو كردن شير - خودداری کنند. البته در صورتی كه مادران دانستند روزه‌داری موجب كاهش شير آنها مي‌شود، نبايد روزه بگيرند.

منبع: همشهری آنلاین

نظر مراجع عظام درباره روزه گرفتن زنان باردار و شيرده