راه کارهای پاسخگویی به سوالات...

برا اول کار می خوایم یاد بگیریم چه جوری به سوالای بچه ها جواب بدیم؛ پس باید چند تا نکته مهم رو که در پاسخگویی به سوالات کودکان باید مورد توجه قرار گیرن رو یادآوری کنیم:

1- گوش سپردن هوشیارانه به پرسش ها

2- درک دقیق پرسش

3-پاسخ "نمی دانم"

4- درنگ در پاسخگویی

5- دوری از رفتارها و پاسخ های اضطراب آلود

6- پاسخ نگفتن هنگام دلمشغولی

7- بازگویی پرسش با زبان ساده

8- پاسخگویی پس از اندیشه و مطالعه

9- پاسخگویی شجاعانه

10- بیان سابقه ی پرسش

11- یادآوری پاسخ های گوناگون

12- ارجاع به منابع معتبر

13- پاسخگویی صمیمانه

14- پاسخگویی به پرسش های پنهان

توضیح موارد در ادامه مطالب

- گوش سپردن هوشیارانه به پرسش ها

   هرگز از شنیدن پرسش کودکان احساس رنجش نکنیم. می دونستید که بسیاری از احادیث اهل بیت در زمینه ی پرسش هایی است که از آن بزرگواران پرسیده شده؟ و این دلیل محکمی برای توجه آن بزرگواران به پرسش های همه ی اقشار جامعه می باشد. سوره ی توحید نیز در پاسخ به پرسش یهودیان در مورد خدا نازل گردید.

رسول اکرم(ص) فرمودند:

دانش گنج هایی است که کلید آن پرسیدن است. پس بپرسید خدا رحمتتان کند که چهار نفر پاداش می گیرند: پرسش گر و پاسخ دهنده و شنونده و دوستدار آنها.

2- درک دقیق پرسش

   برای درک بهتر سوال ، با طرح چند پرسش از ماهیت اصلی سوال با خبر شویم .

3-پاسخ "نمی دانم"

هنگامیکه پاسخ پرسشی را نمی دانیم از گفتن عبارت عالمانه ی " نمی دانم" خجالت نکشید.

امام علی (ع) فرمودند:

اگر از شما سوالی پرسیده شد که جوابش را نمی دانستید، هیچ کدامتان از گفتن "نمی دانم" شرم نکنید.

و در جای دیگر فرمودند:

این که بگویی نمی دانم نیمی از دانش است.

4- درنگ در پاسخگویی

کودکان به دلایل مختلف خیلی وقت ها نمی توانند سریع و راحت پرسش خود را با شما در میان بگذارند و مجبور می شوند برای توضیح سوال خود به کرات مکث کنند. مبادا پس از شنیدن بخشی از پرسش او ، کار پاسخگویی را آغاز کنیم.

امام صادق (ع) فرمودند:

از اخلاق فرد نادان آن است که پیش از شنیدن سوال جواب می دهد.

امام علی (ع) فرمودند:

کسی که در پاسخگویی شتاب کند ، به پاسخ درست دست نمی یابد.

5- دوری از رفتارها و پاسخ های اضطراب آلود

بسیاری از ما هنگامی که فرزندشان درباره ی خدا، قیامت و... سوال می پرسند ، سخت نگران ایمان فرزند خود می شویم و دچار اضطراب و نگرانی شده و به خیال خودمان برای حفظ ایمان فرزند خود با برخوردی تند او را به ایمان دعوت می کنیم.

این اضطراب باعث پاسخ های به هم ریخته و دسته بندی نشده می شود و ذهن کودک را آشفته می کند.

امام علی (ع) فرمودند:

هنگامی که پاسخ ها زیاد و در هم شوند ، حق مخفی می ماند.

در تاریخ آمده است که وقتی پیامبر اکرم (ص) سخن می گفت ، میان کلماتش فاصله بود و اگر کسی می خواست می توانست آن کلمات را بشمارد و سخن آن حضرت را به خاطر بسپارد.

چه خوب است که ما نیز از این شیوه ی پیامبر(ص) استفاده کنیم و پاسخ صحیح خود را در قالب جملاتی متین و شمرده ارائه دهیم.

6- پاسخ نگفتن هنگام دلمشغولی

 اگر در موقعیت بدی به سر می بریم از پرسش کننده محترمانه بخواهیم تا سوال خود را به زمان دیگری موکول کند و اگر او هم فراکوش کرد سوالش را بپرسد ما پیش قدم شویم و از وی بخوایم سوال خود را مطرح کند.

امیرمومنان علی (ع) حتی فردی را که کفشش تنگ است و به همین دلیل آزرده خاطر است، از داشتن فکر و نظر درست محروم می داند.

7- بازگویی پرسش با زبان ساده

در صورت نیاز مناسب است که پرسش کودک را یک بار با ادبیات خودمان برای او تکرار کنیم. این کار هم نوعی همراهی با پرسش گر به حساب می آید ، هم او را برای شنیدن دقیق پاسخ آماده می سازد و هم شیوه ی درست  طرح پرسش را به او می آموزیم.

رسول خدا (ص) فرمودند:

خوب پرسیدن نیمی از دانش است.

8- پاسخگویی پس از اندیشه و مطالعه

اگر برای پاسخگویی شایسته نیاز به زمان داریم تا فکر یا مطالعه کنبم می توان با فرصت یک روزه یا یک ساعته ، پاسخ بهتر و دقیق تری ارائه دهیم. جواب ندادن به سوال از ارائه پاسخ های سست و سطحی به مراتب بهتر است.

رسول خدا (ص) فرمودند:

درنگ از خدا و شتابکاری از شیطان است.

9- پاسخگویی شجاعانه

برخی از ما از ترس اینکه مبادا پس از پاسخگویی به سوالهای بچه ها با پرسش های پیچیده تری روبرو شویم، از ارائه پاسخی که می دانیم نیز صرف نظر میکنیم. (مثلا در مورد سوال بچه ها از اینکه جن وجود دارد یا نه؟)

از این به بعد اطلاعات مفید خود را ر اختیار آنان قرار داده و اگر با سوال های دشوارتری روبرو شدیم او را به روحانی محل یا معلم دینی ارجاع دهیم و یا پس از پیدا کردن پاسخ در فرصت دیگری به گفت و گو با وی بپردازیم.

رسول خدا (ص) فرمودند:

ما گروه پیامبران فرمان گرفته ایم که با مردم به اندازه ی عقل هایشان سخن بگوییم.

پس با درک ظرفیت ذهنی بچه ها ، پاسخ خود را ارائه نماییم.

10- بیان سابقه ی پرسش

اگر پرسش مطرح شده سابقه دارد به پرسشگر خود یادآور شویم که پرسش تو را بچه های زیادی پرسیده اند. بعضی از بچه ها فکر می کنند که مساله ذهنی آنها فقط برای آنها مطرح شده و همین باعث اضطراب آنها می شود ؛ به قول معروف :«بلا وقتی عمومی شد گوارا می گردد»

11- یادآوری پاسخ های گوناگون

اگر یک پرسش پاسخ های گوناگون دارد، بهتر است این نکته را یادآور شویم که این پرسش چندین جواب دارد ؛ البته نیاز نیست که ما همه ی پاسخ ها را بدهیم، پاسخی را انتخاب کنیم که به ذهن مخاطب نزدیک تر و با ظرفیت علمی او مناسب تر است.

12- ارجاع به منابع معتبر

در برخی موارد سعی کنیم پاسخ را از روی منابعی که در اختیار داریم به کودک ارائه دهیم؛ این نوع پاسخ دادن سه فایده دارد:

- او را به پاسخی که شنیده مطمئن می سازد.

- راه پیدا کردن برخی پرسش ها را به او آموخته ایم و به قول معروف ماهیگیری به او آموخته ایم.

- منابع معتبر را به او معرفی می کنیم.

13- پاسخگویی صمیمانه

هر گونه گفت و گویی آنگاه به ثمر می نشیند که ما با مخاطب خود ارتباط برقرار کنیم در فضایی صمیمی حرف های همدیگر را بشنویم. این موضوع در مورد کودکان اهمیت بیشتری دارد.

امیر مومنان علی (ع) در نامه ی 31 نهج البلاغه ، فرزند سی و چند ساله ی خود را با عبارت « یا بنی» (ای پسرم) مورد خطاب قرار می دهد و اینگونه او را از عواطف خود بهره مند می سازد: « تو را دیدم که پاره ای از من هستی، بلکه دانستم که مرا همه جان و تنی ، چنان که اگر آسیبی به تو رسد به من رسیده و اگر مرگ به سروقتت آید، رشته ی زندگی مرا بریده. پس کار تو را چون کار خود شمردم و این اندرزها را به تو راندم تا تو را پشیمانی بود.»

برای ایجاد فضای صمیمی میتوان از روش های زیر استفاده کرد:

- جای مناسب برای گفتگو تعیین کنیم . روزی رسول خدا(ص) در حال سخنرانی بودند که دیدند یکی از حاضران در زیر آفتاب است. پیامبر(ص) به وی فرمان دادند که به سایه برود.

- نام او را از او بپرسیم؛(البته این کار در مورد پدر و مادر معنی ندارد و آن ها می توانند بجای پرسیدن نام او از کارهای روزانه ی فرزند سوال کنند)

- پیش از ارائه پاسخ با یک شوخی دوستانه فضا را صمیمی تر کنیم.

14- پاسخگویی به پرسش های پنهان

گاهی از نوع پرسش های فرد معلوم می شود که او یک نگرانی ویژه دارد ؛ در این موارد تنها پاسخگویی به پرسش او ، مشکل فکری وی را حل نمی کند. مثلا پرسش راجع به «عذاب های قیامت»، شک نکنید که او دچار یک ترس افراطی از قیامت شده و از مهربانی و رحمت خدا غافل گشته است. که همزمان با ارائه پاسخ باید رحمت بی پایان و عفو و بخشودگی خدا را نیز یادآور شویم تا به اعتدال روحی برسد.