رفتار پرخاشگرانه در كودكان

آيا كودك نو پاي شما زود از كوره در مي‌رود، عصباني و خشن است. با بزرگسالان جروبحث مي‌كند و از انجام دستوراتشان سرباز مي‌زند. يا حتی شما را مي‌زند؟... 

پس در ادامه ی مطلب با ما همراه باشید...

رفتار پرخاشگرانه در كودكان

كودكان اغلب 2 تا 6 سال سن دارند كه شروع به كتك زدن «ديگران» می کنند و اين ديگران شامل تمام كساني است كه با خواسته‌هاي آنان مخالفت كرده و از آن سرباز مي‌زنند،‌از جمله والدينشان. بهتر است بدانيد اين نوع رفتار در كودكان تا سن 6 سالگي طبيعي و شايع است اما بعد از 6 سالگي،‌ كودك از نظر روند تكاملي به مرحله‌اي مي‌رسد كه مي‌تواند تكانه‌هاي خود براي زدن، گازگرفتن و لگدزدن را كنترل و از انجام آن جلوگيري كند. پس يك كودك احتمالا در سنين 2 تا 6 سالگي نمي‌تواند خود را كنترل كند. براي حل اين مشكل بهتر است ابتدا بدانيم چرا كودك ديگران را مي‌زند و اين زدن به چه معاني مي‌تواند باشد. 

1- ناكامي و عصبانيت 

عصبانيت شايع‌ترين مشكل بچه‌هاست. اين عصبانيت در واقع تجلي درد و ناكامي كودك بدليل ناتواني او در كنترل جهان اطراف است. اتفاقي رخ مي‌دهد كه پسر شما را آزار مي‌دهد. او مي‌خواهد كار كند و شما جلوي او را مي‌گيريد. از آنجايي كه كودك شما نوپاست، هر چند احساسات او بسيار قوي است، اما وسيله كافي براي ابراز نااميدي خود به طرز مناسبي را ندارد. اين امر او را بيش از پيش نااميد كرده و از عصبانيت منفجر مي‌كند. در نهايت او با تنها وسيله‌اي كه در اختيار دارد به شما حمله مي‌كند يعني با كتك زدن. 

2- ناتواني در برقراري ارتباط 

يكي از عللي كه باعث شده دو ساله‌ها را كودكاني وحشتناك بخوانند اين است كه بچه‌هاي دو ساله خواسته‌ها و آرزوهاي بسيار قوي دارند، اما مهارت لازم براي انتقال اين خواسته‌ها به ديگران را ندارند و چون مهارت‌هاي زباني و كلامي براي بيان خويش ندارند، با وسايل ديگري اين‌كار را انجام مي‌دهند: با قهر، قشقرق به‌پاكردن و زدن ديگران.

اجازه دهيد مثال بزنيم: كودكتان مي‌خواهد كاري كند و شما او را منع مي‌كنيد. او خيلي از شما رنجيده و مي‌خواهد به شما بگويد:

«مامان عزيزم، پدر مهربانم وقتي شما اجازه نمي‌دهي محيط اطرافم را كشف كنم، احساس زنداني بودن و محدوديت مي‌كنم. اگر با روح و روان كودكت مشورت كني، به تو خواهد گفت كه من نياز دارم راجع‌به جهان همه چيز را ياد بگيرم و در پيچيدگي‌هايش كندوكاو كنم. اين‌گونه خواهم توانست خردمندانه رشد كنم. مطمئنا تو دوست نداري جلوي رشد مرا بگيري. پس لطفا برو عقب و اجازه بده ببينم وقتي چنگال را در سوراخ پريز برق فرو‌مي‌كنم، چه اتفاقي مي‌افتد؟!» 

اغلب كودكان نو پا نمي‌توانند اينگونه سخن‌وري كنند، اما اگر مي‌توانستند، حتما چنين جملاتي مي‌گفتند! در عوض آنها با وسيله‌اي كه در دسترس دارند يعني قشقرق، جيغ وفرياد راه انداختن و كتك زدن، حرف خود رابيان مي‌كنند. 

3- مواقع فشار 

كودكاني كه با چالش‌هاي تكاملي روبرو مي‌شوند و تحت فشار زيادي هستند، بارها و بارها وارد مراحل پرخاشگري مي‌شوند چرا كه آنها انرژي كافي براي كنترل خود ندارند و همچنين وقايع پراسترس آنها را به زور هل مي‌دهد و هر گونه ناراحتي و زحمت ناچيزي را در نظرشان بسيار بزرگتر جلوه مي‌دهد. در نتيجه اين كودكان بيشتر به كتك زدن متوسل مي‌شوند. 

4- نياز به كنترل كردن 

همه ما نياز داريم احساس كنيم كنترل جهان اطراف خود را در دست داريم و كودكان نيز از اين امر مستثني نيستند. با اين حال كودك شما نسبت به آنچه برايش رخ مي‌دهد، كنترل بسيار كمي دارد. اغلب كتك زدن راهي است كه كودك شما با تلاش براي كنترل يك گوشه از جهان خودش، در پيش گرفته است و خودش را بدين وسيله اثبات مي‌كند. 

5- جلب توجه 

كودك نياز به توجه شما دارد. به‌طور معمول او ترجيح مي‌دهد از راه‌هاي مثبت يعني با كارهاي خوب اين توجه را بدست آورد. اما اگر تشويق كارهاي خوب به اندازه كافي نباشد و كودك مورد بي‌توجهي قرار گيرد، براي او توجه منفي هم بهتر از هيچ است. كودكي كه اغلب مورد غفلت واقع مي‌شود ممكن است پس از مدتي كشف كند كه اگر جنگ و دعوا راه بيندازد و ديگران را بزند، در مركز توجه ديگران قرار مي‌گيرد. 
اگر شما به كودكي كه شما را مي‌زند واكنش قوي نشان دهيد ممكن است منشا مشكلات ديگري در آينده شود. پاسخ شديد به رفتار منفي، كودك را تشويق مي‌كند كه رفتار بد را ادامه دهد. به همين دليل است كه به والدين توصيه مي‌كنيم وقت زيادي را صرف پرورش توجه مثبت كنند و به عبارتي كودك را براي كارهاي خوبش،‌ همه جوره تشويق كنند. (تشويق كلامي، لمس كردن شانه يا سر، خنديدن،‌ صرف وقت براي گفتگو، بازي كردن با كودك، جايزه‌هاي كوچك، همه مي‌توانند به نوعي تشويق باشند.)

6- آزمايش قوانين و محدوديت‌ها

اين علت،‌ در مورد كتك زدن علت شايعي نيست، اما گاهي كودكان دست به سر پيچي از قوانين مي‌زنند تا قدرت قانون و حريم محدوديت‌هاي خود را امتحان كنند. ممكن است كودك فقط به اين علت شما را مي‌زند كه مي‌خواهد بداند چقدر شما در قانونگذاري خود پا بر جا هستيد و آيا مي‌تواند پا را از اين محدوده فراتر بگذارد؟ 

چه بايد كرد؟

شما مي‌توانيد به كودكتان كمك كنيد تا راه ديگري غير از زدن براي بيان نااميدي‌اش بيابد. شايد بتوانيد با ارائه چيزي مناسب كتك خوردن( !مثلا بالش يا كيسه بكس) ميل او به زدن را تغيير دهيد. حتي شايد گاهي لا‌زم باشد به كودك اجازه بدهيد براي خالي كردن عصبانيتش عروسكي را گاز بگيرد، نه يك آدم زنده را . اين كار وقتي موثر است كه كودك شما بزرگتر باشد.

 برقراري ارتباط كلامي را به او بياموزيد

در سنین بالاتر براي كودك لازم و مفيد است بياموزد و بتواند از كلماتي براي بيان احساسات منفي‌اش استفاده كند. به كودك ياد بدهيد كه در زمان مناسب بگويد:«من الان واقعا عصبانی هستم» يا «الان دارم از عصبانيت آتش مي‌گيرم» وقتي كودك بتواند احساسات خود را مستقيما و مانند افراد بالغ بيان كند، كتك زدن به تدريج متوقف مي‌شود. 

احساسات كودكتان را تصديق كنيد

كودك مي‌زند چون نمي‌تواند احساسات خود را به شما منتقل كند. وقتي شما بر احساسات كودكتان واقف باشيد و آن ‌را تصديق كنيد، ديگر دليلي براي كتك زدن وجود ندارد.مثلا به او بگوييد:«حتما از اينكه به تو اجازه نداده‌ام اين‌كار را بكني خيلي ناراحت هستي!» با اين جمله شما به او نشان داده‌ايد كه احساس او را مي‌فهميد و به او حق مي‌دهيد كه احساس عصبانيت كند و اين طبيعي است.آنچه شما بدين وسيله به او مي‌آموزيد، اين است كه به روشي غير از كتك زدن، عصبانيت خود را ابراز كند. 

به او ياد بدهيد كه كتك زدن كار اشتباهي است
حتي اگر كودكتان به اندازه كافي بزرگ نشده‌ باشد، لازم است بداند كه رفتار پرخاشگرانه، اشتباه است. كودكان خود‌به‌خود نمي‌دانند چه كاري اشتباه است و اين را بايد به آنان آموزش داد. 
وقتي كودك سعي مي‌كند شما را بزند، محكم دستانش را بگيريد، در چشمان او خيره شويد و محكم (اما بدون هیچگونه عصبانيت و در کمال آرامش) بگوييد :« اگه مامان رو بزنی ، مامان دردش می گیره » .
كتاب قصه‌هاي كودكانه‌اي كه مضمون آنها گفتگو را به‌جاي دعوا، پيشنهاد مي‌كند، نيز وسيله آموزشي بسيار خوبي براي بچه‌هاست. به محرك‌ها توجه داشته باشيد.

کودک را زیر نظر بگیرید:
يك روز كامل كودك خود را تحت ‌نظر بگيريد. آيا در زمان خاصي از روز رفتار پرخاشگرانه او تشديد مي‌شود؟ اگر كودك شما قبل از شما يا بعد از مدرسه، كنترل خود را از دست مي‌دهد ممكن است به ‌دليل گرسنگي باشد. ميان وعده‌هاي مناسب مثل آجيل، سبزيجات و ميوه‌ها مي‌توانند جلوي اين مشكل را بگيرند. 
آيا كودك شما وقتي بيش از حد خسته است كتك مي‌زند؟ در اين صورت زمان خلوت (زمان مشخصي مثلا 2 تا 5 دقيقه كودك بايد در يك مكان خاص بدون حركت و كلامي، بنشيند و ديگران به او توجهي نكنند) مي‌تواند كمك كند. اگر شما به آنچه در جهان كودكتان مي‌گذرد توجه كنيد، به راحتي مي‌توانيد راه حل مناسبي براي رفتار خشونت ‌بار او بياييد.

نقش الگو را خوب اجرا كنيد 

نمي‌خواهيم در اين مورد بحث كنيم كه كتك زدن و تنبيه بدني كودك خوب است يا بد. با اين حال بايد بدانيد كودكان اگر ببينند والدين آنها تنبيه بدني را به‌كار مي‌برند، بيشتر تمايل به زدن پيدا مي‌كنند. اگر شما راجع به رفتار خشن و پرخاشگري كودكتان مضطرب هستيد، نبايد به او اجازه دهيد شما را در حال كتك زدن حتي به‌عنوان تنبيه ببيند؟ 

نمايش فيلم‌هاي خشن را محدود كنيد 

نبايد به كودك اجازه داد فيلم‌هاي پرخاشگرانه و سرشار از خشونت را در تلويزيون يا سينما و حتي كتاب‌ها ببيند. همچنين بايد جلوي استفاده از بازي‌هاي خشن ويدئويي و كامپيوتري را گرفت. 

حرف آخر

در مورد اغلب كودكان، رفتار وحشيانه و خشن،‌تنها يك مرحله است كه دير يا زود از آن خارج مي‌شوند. وظيفه شما اين است كه علت كتك زدن و پرخاشگري كودك خود را بيابيد و سپس راه‌هاي بهتري براي ابراز احساسات به او بياموزيد

___________________________________________

پرخاشگری کودکان زیر 2 سال 

کودک 3 ساله و لجبازی 

کودکان و خشونت در تلویزیون