خواب در خدمت قرآن
قرآن را به راحتی در خواب حفظ کنید! روش جدید حفظ قرآن در خواب را امتحان کنید!
شاید شما هم این عناوینرا شنیده یا خوانده باشید. اما به راستی قضیه چیست؟ ایا واقعاً میتوان قرآن را به راحتی و بدون صرف وقت، در خواب حفظ کرد؟...
اگر سابقه این مطلب را بخواهیم پی بگیریم، ریشه آن با همین عنوان اخیرا مطرح شده و آن هم با برداشت از طرح «یادگیری انگلیسی در خواب». طرفداران این نظریه معتقدند با شنیدن لغات و جملات انگلیسی در خواب همراه با ترجمه فارسی آنها، مغز همراه با جریاناتی مثل سوپر استریو دینامیک یا آلفا و ... این اصوات را در خواب تشخیص می دهد و به حافظه می سپارد. آنگاه در روز شما به راحتی همان کلمات را تشخیص داده و متوجه معنایشان می شوید؟
آیا این مطلب درست است یا خیر؟ تا کنون چند نفر به این طریق انگلیسی را فرا گرفته اند؟ جدای از پاسخ این سؤال، طراحان حفظ قرآن در خواب هم همین شیوه را دستمایه کار خود قرار داده اند. اما واقعیت چیست؟
سالیان متمادی است که وجود ضمیر ناخودآگاه در مغز انسان ثابت شده است. قسمتی از ذهن کاملاً در اختیار حافظه ارادی انسان نیست، بلکه عملکردی مستقل دارد. در واقع منبع و مأخذ بسیاری از نظریات روانشناسی همین بخش است. توضیح بیشتر را با این مثال میتوان بیان کرد: در آزمون ها و امتحانات بسیار اتفاق میافتد که شما وقتی برای بار اول هر سؤال را میخوانید، قسمتی از جواب یا همه آن را به یاد نمی آورید؛ اما پس از مدتی در مرتبه دوم که سؤالات را مرور می کنید، جواب به صورت کامل و شفاف برایتان آشکار می شود. هنگام حل جدول هم همینطور است. معمولاً مرور دوم یا سوم ما را به پاسخ می رساند. اما چرا؟
اگر جواب را فراموش کرده ایم، یادآوری مطلب فراموش شده در مرتبه دوم چگونه صورت میگیرد؟
محققان معتقدند، ذهن از 2 بخش: آگاه و ناخودآگاه تشکیل شده است. در فراگیری و حفظ هر چیز، کل مطالب 2 بار نسخه برداری می شود:یکی در قسمت خودآگاه و دیگری در ناخودآگاه ذهن.
حال قسمت خودآگاه که کاملاً تحت اختیار اراده انسان است، گاهی به دلیل مشغله بسیار یا درگیریهای ذهنی متعدد، دچار فراموشی موقت یا عقب زدگی دانسته ها میشود. در این هنگام، قسمت ناخودآگاه، ذهن پیامی را از مرکز کنترل حافظه دریافت میکند و آنچه مورد نیاز قسمت خودآگاه میباشد را جستوجو کرده و به قسمت خودآگاه منتقل می کند.
این بحث کاملاً علمی، سالهاست که ثابت شده است و محققان از این نوع فعالیت حافظه بهره برداری میکنند.
پس فعالیت قسمت ناخودآگاه در یادگیری و یادآوری محفوظات و دانسته ها بسیار مؤثر است. حال چگونه از این قدرت ذهن برای یادگیری بهتر و آسانتر استفاده کنیم؟
قسمت ناخودآگاه ذهن شب ها بسیار فعالتر است. خصوصاً نیم ساعت اولی که انسان تازه خوابیده و قسمت شنیداری بدن هم هنوز فعالیت خود را به طور کامل حفظ کرده است. در این هنگام هر چه را بیاموزید، بهتر در قسمت ناخودآگاه ذخیره می شود و نسخه قوی تری را در این بخش تشکیل میدهد؛ لذا شما یک نسخه پشتیبان بسیار قوی و متقن برای محفوظاتتان دارید. آنچه در روز می آموزید یا حفظ میکنید اگر در شب قبل، آن را شنیده باشید، قطعاً یادگیری آن آسانتر خواهد بود.
به تازگی با بازسازی مجازی مغز و بررسی کنش و واکنشهای الکتریکی نرونها تحقیقاتی انجام شده که ثابت کرده است، حفظ و فراگیری در شب بهتر از روز انجام میشود، چراکه ذهن در شب از افکار مزاحم خالی است، اما در روز درگیر افکار متعدد بوده و با تولید هرمونهای مزاحم تمرکز، مانند کریستولدر کار فراگیری مغز گسستگی ایجاد میشود.
در هر صورت در شب، خصوصاً در ساعات اولیه خواب، که هنوز گوش و چشم انسان سنگین نشده است، به لحاظ فعالیت بیشتر قسمت ناخودآگاه و دوری مغز از افکار مزاحم و درگیری روزمره ذهن، حفظ و فراگیری بهتر انجام می شود. لذا بر کار شبانه فراگیری و حفظ تاکید بسیار میشود.
چگونه خواب چنین اثری نداشته باشد با اینکه خداوند در قرآن کریم در آیه 23 از سوره روم میفرماید: وَمِنْ آیاتهِ مَنَامُکُم بِاللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُکُم مِّن فَضْلِهِ.
در این آیه، خواب در شب یا روز، نشانه ای از نشانه های الهی شمرده شده است که باید در آن اندیشید. در پایان آیه هم میفرماید: إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیات لِّقَوْمٍ یسْمَعُونَ. ایا بین شنیدن و خواب و مغز که مرکز اندیشیدن است، ارتباطی وجود ندارد؟
پس چرا در آیه بین هر 3 (خواب ـ آیه بودن خواب که جای اندیشه دارد ـ استماع و شنیدن) ارتباط ایجاد شده است و خواب را نشانه و آیه برای کسانی قرار داده که شنوا هستند.
بله ممکن است کسی این ارتباط را نپذیرد، ولی در کلام خدای حکیم، هیچ چیز بی حکمت نیامده است. با عنایت به مطالب فوق، محققان و دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که اثر استماع هنگام خواب، در فهم و درک و به خاطرسپاری بسیار زیاد است.
حال، ببینیم، چگونه باید از این مزایا و هدیه الهی استفاده کنیم؟
1- مرور و حتی حفظ را 2 تا 3 ساعت قبل از ساعت خواب انجام دهیم.
2- هنگام خواب، نوار درس جدیدی که میخواهیم فردا حفظ کنیم، را در ضبط صوت گذاشته و با صدایی آرام و زمزمه وار گوش کنیم تا به خواب رویم. البته مدت این استماع لازم نیست بیش از نیم ساعت باشد؛ همینطور میتوانیم نوار جزئی را که فردا میخواهیم مرور یا مباحثه کنیم را به همین شکل گوش دهیم.
3- برای کودکان هم حتی قبل ازسنین مدرسه میتوان، نوار جزء 30 را به همین شکل برایشان برنامه ریزی کرد.
4- استفاده از بالشتک های کوچکی که به اسم بالشتک قرآنی عرضه می شوند و به همین منظور تهیه شده اند، یعنی یک بلندگوی کوچک درون خود دارند، را سفارش نمیکنیم؛ زیرا اغلب آنها از مواد بهداشتی تهیه نشده اند. بلندگوی آنها نیزاستاندارد نیست. اندازه این متکاها هم مناسب نمیباشد. به جای آن از ضبط صوت، اما با صدای آرام استفاده کنید.
5- روز خصوصاً اول وقت، به لحاظ فعال بودن قسمت ناخودآگاه و نیز درگیر نشدن ذهن با مسایل روزانه و همچنین استراحت شبانه سلولهای مغز، برای حفظ و مرور بسیار مناسب است.
با توجه به کل مطالب عنوان شده، به هیچ عنوان نمی توان نقش فعالیت شبانه مغز را در فراگیری بهتر انکار کرد، اما اغراق در این مسأله هم جایز نیست. نباید گفت آنچه در شب شنیده می شود، بلافاصله در حافظه طولانی مدت ما ذخیره میشود؛ بلکه بدون سعی و تلاش چیزی به دست نمیاید: وَأَن لَّیسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَی نجم/39.
فقط باید از ظرفیت های ذهن و حافظه خوب استفاده کرد تا بهره وری بهتر و ماندگاری طولانی تر را در محفوظات خود شاهد باشیم.
منبع: مجله نسیم وحی - مهر 1386، شماره 8 / پدید آورنده: داوود قاسمی