تربیت دینی 8؛ تربیت دینی با کمک ایام محرم

فضای عزاداری های امام حسین (ع) رابطه ی خیلی زیادی با خانواده ها دارد و در تربیت کودکان و ایجاد مودت و محبت زیادتر اعضای خانواده به هم کمک می کند....

ما وقتی به عزاداری ها نگاه می کنیم قبل از اینکه عزاداری ها متناسب با اجتماعات بزرگ انسانی باشند و قبل از اینکه متناسب با یک مناجات فردی با اولیاء خدا باشند یک فضای خانوادگی دارند. در 99 درصد روضه هایی که می خوانیم و ذکر مصیبت هایی که داریم بحث های خانوادگی وجود دارد. مثلا ابالفضل العباس برادر امام حسین(ع) است، زینب کبری خواهر امام حسین(ع) است حضرت علی اصغر فرزند اباعبدالله الحسین(ع) است، حضرت رقیه سه ساله ی اباعبدالله است، قاسم بن الحسن و عبدالله بن الحسن برادرزاده های امام حسین(ع) هستند؛ در واقع ما با یک خانواده ی پر از مصیبت مواجه هستیم و شما کمتر می بینید که از روضه های اصحاب چیزی خوانده شود مگر بعضی اصحاب که یک شب بیشتر از روضه های دهه محرم به آن ها اختصاص ندارد.

در واقع یک خانواده به کربلا رفتند و اصلا وقتی از امام حسین(ع) می پرسیدند چرا خانواده ی خود را با خودت می بری آنقدر مساله پیچیده و پر رمز و راز بود که ایشان نمی توانستند جواب بدهند و فقط در جواب آن ها می گفتند که خدا اینطور خواسته و خدا خواسته که خانواده ی من در این قیام مشارکت داشته باشند که طبیعتا مشارکت آن ها جز اسارت بعد از واقعه ی عاشورا نبود.

اگر شما به مراسم های عزاداری امام حسین(ع) دقت کنید می بینید که یک اجتماع مثلا ده هزار نفری تشکیل می شود و این ده هزار نفر دارند روضه ی وداع حضرت زینب (س)  و امام حسین(ع) که وداع یک خواهر و برادر است را می خوانند و یا یک اجتماع ده هزار نفری تشکیل می شود و از اتفاقات و گفتگوهایی که بین یک همسر به نام حضرت روباب و امام زمانش که همسرش هم هست و فرزندشان (حالا یا به زبان حال یا به زبان واقعیت) بوده است را رد و بدل می کنند و همه نشسته اند و برای یک خانواده  و یک مصیبت خانوادگی گریه می کنند.

اصلی ترین و کلیدی ترین و پر حماسه ترین مصیبت های امام حسین(ع) همه در محیط خانواده هستند. طبیعتا این ها روابط اعضای یک خانواده و فامیل را به یکدیگر نزدیک می کنند. کلمه ی عمو برای بچه هایی که عزاداری می کنند یک کلمه ی محترم و مقدسی می شود کلمه ی دختر سه ساله، طفل شیرخواره؛ اصلا انگار در محرم دخترهای سه ساله محترم تر می شوند، خانمی که طفل شیرخواره دارد محترم تر می شود، نوجوان های سیزده ساله یک عزت دیگری پیدا می کنند. مفهوم خواهر و برادری معنای دیگری پیدا می کند؛ اینهمه تناسب بین روضه های امام حسین(ع) و مفهوم خانواده رونقی در خانواده ها و روابط آن ها ایجاد می کند.

وقتی پدری دارد از روضه ی حضرت روباب برمی گردد، روبابی که اینقدر وفادار به همسرش بوده امام حسینی که علاقه ی ویژه ای به حضرت روباب داشته، یقینا رابطه ی بین او و همسرش تلطیف می گردد، قطعا اگر این مرد کودکی در بغل دارد بهتر او را در آغوش می گیرد. اینها آثار وضعی و تربیتی است که بر خانواده ها می گذارد و تحکیم بنیان خانواده را موجب می شود.

اگر حضور بچه ها را در این محیط های عزاداری سهل و آسان کنیم، تک تک مفاهیم عاشورا را آرام آرام و بدون اینکه خیلی تیز و تند باشد و بچه ها ظرفیت آن را نداشته باشندبه بچه ها منتقل کنیم، از محبت اهل بین علیهم السلام به امام حسین(ع)و بالعکس  محبت امام حسین(ع) به بچه هایشان سخن بگوییم یقینا در این فضا بچه های ما معارف دینی را بهتر می گیرند و خود روابط خانوادگی هم رونق پیدا می کند.

شاید برخی بگویند که این به نگاه ما و تربیت و نحوه ی ارتباطی که با ما عزاداری برقرار می کنیم ارتباط دارد؛ بله خیلی ارتباط دارد اما این اثر فی نفسه هم هست یعنی تا حدی روضه های امام حسین(ع) ناخودآگاه خانواده ها را رونق می بخشد، مخصوصا کسانی که خانوادگی به اینگونه مراسم ها می روند و خاطرات آن رد ذهن بچه ها شکل می گیرد و ماندگار می شود.

مثلا نماز یک اثر ناخودآگاهی در ما دارد ( ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر) ولی وقتی شما با دقت نماز می خوانید و با این توجه نماز می خوانید که شما را از فحشا و منکر دور کند یقینا اثرش بر شما بیشتر خواهد بود. عزاداری امام حسین(ع) هم همینطور است خود به خود اثری دارد و اگر با معرفت و با توجه انجام شود اثر آن بسیار بالاتر خواهد بود.

در محرم کلیدی ترین مفاهیم دینی با آهنگ و ریتم سینه زنی، با شور و احساسات به سهولت به فرزندان ما منتقل می شود. مفاهیمی مثل شهادت، جان دادن برای خدا، نترسیدن، شجاعت، حماسه، ظلم ستیزی و طرفداری از مظلوم. مقتی جامعه ای را از کودکی به گونه ای رشد دهند که از ظلم بدش بیاید حتی به هرکسی ظلم می کنند ناراحت شود، قطعا به سمت عدالت حرکت خواهد کرد و عدالت گرایی در او تقویت خواهد شد و شما هیچ کجای دیگر مثل سر نماز و پای قرائت قرآن و هر اردوی تربیتی و کلاس آموزشی نمی توانید این مفاهیم را به درستی و به این سهولت انتقال دهید.

یکی دیگر از کلیدی ترین مفاهیم، مفهوم ولایتمداری است. شما هیچ کجا ولایتمداری را جز کنار نهر علقمه با رفتار ابالفضل العباس (ع) نمی توانی منتقل کنی و وقتی ذکر مصیبت ابالفضل العباس شد نمی شود و امکان ندارد مفهوم ولایتمداری منتقل نشود.

در عزاداری امام حسین(ع) و ایام محرم با سینه زنی، با جوششی که برای شرکت در این مراسم ها و مشارکت در برپایی مراسم های عزاداری امام حسین(ع) در بچه ها هست، با شعر و سرودهایی که ریتم حماسی دارند و با نوحه خواندن این مفاهیم انتقال پیدا می کند و این شبیه یک معجزه است. حالا اگر در کنار این عزاداری ها یک سخنرانی هم باشد، یک روضه ی تحلیلی هم باشد بسیاری از مفاهیم اجتماعی را منتقل می کند. اینکه اهل بیت علیهم السلام فرمودند اظهار محبت به امام حسین (ع) با همین پیراهن سیاهی که شما می پوشید اینهمه اجر دارد و یا قدم برداشتن در راه عزاداری امام حسین (ع) اینهمه اجر دارد همه به خاطر آثار تربیتی بالایی است که این ها دارد.

بین مسائل معنوی و مادی تفاوتی وجود دارد. مثلا اگر شما سرماخورده باشید قرص آنتی بیوتیک می خورید، چه پزشک باشید و چه هیچ چیزی از پزشکی ندانید این قرص کار خودش را انجام می دهد و کاری به سواد شما ندارد! ولی مسائل معنوی و معرفتی اثرشان با معرفت شما بیشتر می شود. اگر شما بدانید که چرا به کنار نهر علقمه می روید و برای ابالفضل العباس روضه خوانی می کنید و گریه می کنید اثرش در وجود شما بالاتر می رود.

برکات عزاداری اباعبدالله الحسین عجیب و غریب است یکی از برکات حداقلی این است که تجربه ی عاشقی است. عشق در ادبیات عرفانی ما یعنی کسی را به خاطر خودش نه به خاطر خودت دوست داشته باشی و از خودخواهی بگذری و غیر خودخواهانه به او علاقه داشته باشید. اینهمه مرد و زنی که به هم علاقه دارند هرکدام خودخواهانه به هم علاقمند هستند و گاهی هم برای هم فداکاری می کنند. ولی کدام زوج عاشق و شیفته ای هستند که بتوانند مثلا 50 سال در فراق هم گریه کنند؟... چه کسی می تواند به سهولت تجربه ی محبت غیرخودخواهانه داشته باشد؟... آن هم محبت شدید که برای آن بسوزد!... می بینیم که این اتفاق در عزاداری امام حسین(ع) می افتد. یعنی شما برای امام حسین (ع) اشک می ریزید بدون اینکه پای خودخواهی وسط باشد و اصلا بحث حاجت هم نیست...

اگر شما در زمان حضرت عیسی علیه السلام بودید و مرده زنده رکدن او را می دیدید خوشحال نمی شدید؟ یا اگر زمان حضرت موسی (ع) بودید و شکافته شدن رود نیل را می دیدید بر ایمان شما افزوده نمی شد؟... اگر توجه کنید می بینید که همین الان بدون اینکه پیامبری حضور داشته باشد فقط با نام امام حسین (ع) معجزه ی بالاتری رخ داده است امام صادق (ع) می فرمایند کوه را از جایش تکان بدهی راحت تر از این است که یک دل را از جایش تکان بدهی... امام حسین (ع) دل های مرده ی ما را زنده کرده و دل ما راشکافته بدون اینکه او را دیده باشیم هر سال برایش گریه می کنیم؛ آیا این معجزه نیست؟...

اگر دوست داریم بچه ها با قرآن انس بگیرند و به قرآن علاقه پیدا کنند در مجالس عزاداری اباعبدالله قرآن بخوانید. کار زیبایی که در برخی جلسات رخ می دهد و باید توسعه داده شود این است که شب های عاشورا بخشی از فرصت عزاداری را به قرآن خواندن اختصاص می دهند و یک قاری با صدای زیبا می آید و شروع به قرآن خواندن می کند.

مناسبت قرآن خواندن شب عاشورا در مجلس عزاداری چیست؟ نه امام حسین(ع) کسی است که از دشمن اجازه بگیرد و نه حضرت عباس کسی است که بخواهد برود و از دشمن تقاضایی کند اما امام حسین(ع) فرمودند عباسم امشب را از دشمن مهلت بگیر  تا یک شب دیگر به تلاوت قرآن بپردازم خدا می داند که من چقدر قرآن خواندن را دوست دارم. وقتی پای قرآن به میان می آید به خاطر قرآن می فرماید بگو دشمن یک شب به ما مهلت بدهد ؛ این روضه را بخوانند و وقتی همه ی علاقمندان به امام حسین(ع) احساسات و شوری در دلشان ایجاد شد یک دفعه صدای زیبای صوت قرآن در مجلس به گوش برسد. چنین مجالسی بسیار پرنور می شود و آن شور با این نور قرآن همراه می شود و اتفاق عجیبی خواهد افتاد. هر سوره ای که در آن جلسه خوانده شود قطعا جزء سوره های محبوب دل جوانان خواهد شد. در مجلس امام حسین(ع) است که پیوند با قرآن برقرار می شود باید از این فرصت استفاده کرد.

بین مفهوم عبد بودن و ایام محرم چه ارتباطی وجود دارد؟

یک دهه بچه ی خود را به عزاداری اباعبدالله ببرید با آن شور و غوغا برای امام حسین(ع) خودشان را بکشند، بعد شام غریبان بیایید و یک گوشه بنشینید و یک روضه ای را آرام برایشان بخوانید روضه ای که یک روایت است که امام سجاد علیه السلام می فرمایند وقتی عمه ام زینب یتیم ها راجمع کرد، خیمه ی نیم سوخته ای را برقرار کرد و همه ی بچه ها را آرام کرد...( آن لحظات هولناک و سخت را در آن فضای شام غریبان در نظر بگیرید) بعد می فرمایند دیدم عمه ام زینب استراحت نمی کند دقت کردم گفتم نکند می خواهد نماز شب بخواند دیدم که نه برای نماز شب می ایستد  و نه در کنار بچه ها دراز می کشد. دقت که کردم دیدم به صورت نشسته نماز شب می خواند... اشک هم نریختند اشکالی ندارد تمام عبودیت را اینجا خواهند دید و این مفاهیم کلیدی را درک خواهد کرد.

یا یک جای دیگر در روضه های ظهر عاشورا مفهوم عبد بودن را منتقل کنید آنجا که حضرت زینب آمد کنار گودی قتلگاه و صدا می زند خدا یا این قربانی را از ما قبول کن. خدا، خداست و ما همه عبد هستیم فقط باید تمنا کنیم که او ما را بپذیرد.

اینها ذکر مصیبت نیست در واقع ذکر معرفت است. ما یک سنتی را در خانه ی خودمان داشتیم مثلا شب شام غریبان بخشی از ساعت عزاداری را در خانه ی خودمان چراغ ها را خاموش کنیم یک شمع یا چراغ کوچکی را روشن کنیم شب شام غریبان پدر می گفت که کمی دیتر به بچه ها غذا بدهید بچه ها که می گفتند مامان گرسنه ایم بزرگ ترها گریه شان می گرفت یا مادر آب می آورد و می گفت تشنه ای بخور همه گریه می کردند روضه را در خانه اجرا کنید این یکی از تکنیک هایی است که بچه ها می بینند پدر و مادر فقط در مراسم ها شرکت نمی کنند که فقط یک مراسم و یک رسم اجتماعی باشد موضوع در خون آن ها و خانه ی آن هاست. بدون هیچ تشریفات و هزینه ای می بینند که واقعا پدر و مادر برای اباعبدالله الحسین(ع) می سوزند.

یا روضه های خانگی زنانه که رسم  جامعه ی مومنین است را فراموش نکنید  خانم ها دور هم می نشینند و یک کسی روضه می خواند و یا زیارت عاشورا می خواند یک چایی هم می دهند و می روند. یک صدای یا حسین یا اشک برای اباعبدالله الحسین(ع) وقتی در فضا پخش می شود نوری به آن فضا می دهد که بی نظیر است. آن وقت بچه ها در آن نور رشد می کنند و یقینا تاثیر بهتری در روحیه ی آن ها خواهد داشت. سعی کنیم روضه ها را به خانه ها ببریم و روضه ی خانگی بگذاریم که این یک سنت و رسم شود.