نکاتی درباره ی شیر مادر

 چندی پیش مطلبی با عنوان «شیر مادر در روایات معصومین (علیهم السلام)» را با هم دیدیم حال به ذکر نکاتی که از آن استنباط می شود می پردازیم...

پیشنهاد می کنیم اگر مطلب «شیر مادر در روایات معصومین (علیهم السلام)» را مطالعه نکرده اید از اینجا بخوانید.

در تمامی کتب فقهی کم و بیش موضوع شیر مادر، آغوز (شیر روزهای نخستین پس از زایمان) ، ضرورت صیانت و پاسداری از سلامت کودک شیرخوار و تاکید بر شیر دادن یا دادن آغوز به کودک به عنوان صیانت از سلامت او مورد بحث قرار گرفته است. به هر حال اگر بخواهیم اجمالا نظری به چند حدیث نمونه که در این مبحث آورده ایم اشاره ای داشته باشیم برخی از نکاتی که در وهله ی اول جلب توجه می کند عبارتند از:

1-     شیر مادر بی نظیر است.

این نکته که تغییرات تدریجی شیر مادر به تناسب بغییرات تدریجی نیاز طفل و داشتن مواد ایمنی بخش (آنتی کورها و ایمونوگلوبین ها) متناسب با نوع بیماری ها و عوامل بیماری زای محیطی است می تواند شاهد خوبی بر بی رقیب بودن شیر مادر به طور کلی و شیر مادر خود کودک به طور اخص می باشد.

2-     حق لبا یا آغوز

کودک در صوتیکه از شیر مادر خودش محروم نباشد، در چند روز اول زندگی از آغوز یا کلستروم که حاوی مقادیر زیادی آنتی کور و ایمونوگلوبین است و او را در برابر عوامل بیماری زای محیط خارج از رحم پشتیبانی و سلامت او را بیمه می کند بهره مند خواهد شد.

اهمیت آغوز برای کودک به اندازه ای زیاد است که در گذشته بسیاری از فقهاء عظام به وجوب دادن آغوز به نوزاد حکم می کردند زیرا در شرایط آن روزگارها ، ندرتا ممکن بود کودکی علیرغم محرومیت از آغوز و شیر مادر زنده بماند.

3-     ترکیب شیر مادر متناسب با نیاز کودک است، حتی اگر کودک نارس متولد شده باشد.

4-     در هر بار شیر دادن باید از هر دو پستان استفاده کرد (در این صورت علاوه بر بهره مندی طفل از شیر با کیفیت بهتر، هر دو پستان تخلیه و تحریک لازی برای شیرسازی مجدد بیشتر در هر دو پستان ایجاد می شود)

5-     حداقل مدت لازم برای شیر دادن به کودکی که 9 ماهه متولد شده است 21 ماه است و شیر دادن کمتر از این مدت ستمی است که به کودک تحمیل می گردد.

6-     حد مطلوب شیر دادن 24 ماه هلالی است.

7-     21 ماه یا 2 سال شیر دادن به طفل به معنای انحصار تغذیه کودک با شیر مادر نیست بلکه لازم است پس از 6 ماهگی از غذاهای تکمیلی مناسب نیز استفاده شود.

8-     تغذیه انحصاری طفل با شیر مادر ، نه تنها غذا بلکه آب مورد نیاز او را تامین می کند (تغذیه انحصاری شیر مادر مربوط به 6 ماه اول زندگی است و همانگونه که اشاره شد هم بر مبنای رهنمودهای معصومین علیهم السلام و هم بر اساس دست یافته های علمی پس از 6 ماهگی لازم است کودک از غذاهای تکمیلی و مناسب استفاده گردد)

9-     کودک پس از تولد باید در کنار مادر باشد، حتی در رهنمودهای اسلامی کنار پهلوی چپ مادر توصیه شده است.

امروز اصطلاح هم اتاقی (rooming in) برای همین منظور توسط سازمان یونیسف به کار گرفته می شود و توصیه می شود کودک به فاصله نیم ساعت پس از تولد به پستان مادر گذاشته شود.

در رهنمودهای اسلامی چیزی فراتر از هم اتاقی ، یعنی در واقع هم آغوشی مادر و نوزاد مطرح شده است. هم آغوشی مادر و نوزاد هم از طریق مکیده شدن پستان مادر به کرات و هم از طریق تماس بدن و حتی استشمام بوی کودک موجب تحریک سیستم شیرساز در بدن و موجب افزایش شیر مادر و تضمینی برای تداوم شیردهی است.

10-شیر دادن بهنگام شب پرفایده است.

شیر دادن در شب از عوامل عمده ی افزایش سطح ترشح هورمون پرولاکتین و موجبی برای افزایش شیر مادر و تداوم شیردهی است.

11-مکیده شدن مکرر پستان راز تداوم و فزونی شیر مادر است و در حقیقت هیچ عاملی به اندازه ی آن نمی تواند تداوم شیردهی و کفایت شیر را تامین کند، لذا در زمان ما عدم توفیق بسیاری از مادران در یک شیردهی موفق مربوط به جداسازی کودکان آنها پس از زایمان و نگهداری نوزادان در اتاق دیگر و عدم مکیده شدن پستان آنها به دفعات و استفاده از شیرها و غذاهای کمکی خود موجبی بریا کاهش تمایل کودک به مکیدن پستان مادر می شود و استفاده از وسایل بسیار زیان بخشی مانند پستانک (گول زنک) و شیشه شیر و ... است . در واقع رمز موفقیت مادر در شیردهی عزم او به انجام این رسالت ، به پستان گذاشتن نوزاد در کوتاه ترین فاصله پس از زایمان ، مکرر به پستان گذاشتن به هنگام تمایل کودک ، خودداری از مصرف غذاهای کمکی بی موقع و اجتناب از بکار گیری شیشه شیر و پستانک و پس از همه ی این ها داشتن یک شیوه مناسب تغذیه است. زیرا با هر بار مکیده شدن پستان ، یک موج عصبی که از نوک پستان آغاز می شود پس از رسیدن به هیپوتالاموس از آنجا به غده ی هیپوفیز می رود و از تحریک قسمت قدامی غده ی مذکور هورمون پرولاکتین و و از تحریک قسمت خلفی ، هورمون اکسیتوسین ترشح می شود، هورمون پرولاکتین موجی شیرسازی می گردد و هورمون اکسیتوسین که انقباض دهنده است به تخلیه شیر کمک می کند.

چنانکه ملاحظه می شود نقش پرولاکتین ، نقش بسیار مهمی است و تحریک مکرر ترشح پرولاکتین از طریق مکیدن پستان انجام می شود.

12-شیر دادن از پستان جهاد در راه خدا و مایه ی خشنودی پروردگار است ، لذا باید شیر دادن بعنوان یک ارزش والا مایه ی سربلندی و افتخار بانوان با اعتقاد باشد.