مسئولیت پذیری بچه ها (گفتگو با مشاور)
آقا و خانم به اتفاق تشريف آورده بودند. به نظر نمی رسيد مشکل خاصی بين خود آنها باشد. صميميتی عاشقانه و توام با احترام بين آنها احساس می شد که حس خوبی به من روانشناس مشاور می داد . حسی که می گفت بحمداله اين زوج زندگی خوبی را درکنار هم تجربه کرده و می کنند ...
آقای طهماسبی بعد از کمی ترديد بالاخره شروع به صحبت کرد .
- حقيقتش ما نمی دونيم بايد برای طرح اين مشکل پيش شما می آمديم يا نه؟ و بعد هر دو خنديدند . معلوم بود در بيان مشکل خود و اينکه تا چه حد اهميت مطرح کردن و مورد مشورت کردن قرار دارد ترديد داشتند. ادب حرفه ای حکم می کرد با خوشرويی منتظر بنشينم تا آنها آمادگی لازم برای بيان مشکل خود را پيدا کنند .
- خانم طهماسبی گفت: بگو ديگه منصور جون، مگه ما برای همين مسئله خدمت ايشون نيومديم؟ چرا آنقدر دست دست می کنی؟ اگه نمی تونی اجازه بده من بگم .
- نه عزيزم . اگه اجازه بدی خود ميگم. بعد رو به من کرد و گفت : ما يه پسر به نام ( برديا ) داريم ، الان حدود ده سالشه. خيلی بچه خوب و مودبيه. هوش خوبی هم داره و خدا رو شکر درسش هم خوبه . فقط يک مشکل کوچک داره که ما برای اون خدمت شما رسيديم .
- لطف کردين . اون مشکل کوچک چی هست؟
- خيلی بی خيال و بی بند و باره . البته درساش رو می خونه، اما بجز درس خوندن هيچ کار ديگه ای نميکنه. تختخوابش رو ما بايد مرتب کنيم. غذا رو ما بايد جلوش بگذاريم و بعد از خوردنش ما بايد از جلوش برداريم. خلاصه هيچ کار ديگه ای نميکنه يا اگر هم بکنه هر جا و هر وقت دلش بخواد يهو اون کار رو ول ميکنه و به يه چيز ديگه می پردازه. اصلا نميشه يک کار حتی خيلی ساده رو به او محول کرد. اولا که نمی پذيره و طفره ميره، اگه هم بپذيره يهو ميگه خسته شدم و اون کارو ول ميکنه. وقتی بهش ميگم چرا ول کردی؟ ميگه به من چه، دوست ندارم، حوصله ندارم، اصلا به من مربوط نيست، ول کن بابا حوصله داری. خلاصه طفره ميره و کاری ميکنه که اصلا يا بهش واگذار نکنيم يا اگر هم پذيرفت به اينکه اون کار رو تا آخر انجام بده اميد و اطمينانی نداريم. نميدونم، شايد هنوز سنش برای پذيرش کار مسئوليت کمه. نميدونم... به هرحال به اين دليل حضورتون رسيديم. بعد رو به همسرش کرد و گفت: راضيه جون اگه چيزی نگفته مونده شما اضافه کن .
- نه همه رو گفتی عزيزم.
- گفتم: اگه درست فهميده باشم ميخواين بگين برديا چندان مسئوليت پذير نيست.
- هردو با هيجان پاسخ داند: آره، آره، دقيقا همينطوره.
- و راضيه در تکميل حرف های شوهرش منصور گفت : حتی درساش رو هم به ضرب خواهش و تمنای من و منصور ميخونه و فکر ميکنم اگه درخواست های مکرر ما نباشه نسبت به درساش هم احساس مسئوليت نداره و حتی نمره کم گرفتن و تجديدی و حتی مردود شدن هم چندان براش مهم نيست...
- عجب! پس پسر خوب شما با وجود همه حسن هايش ظاهرا مسئوليت پذيری در او شکل نگرفته و رشد نکرده.
- مگه بايد تا اين سن شکل می گرفته و رشد می کرده؟
- البته. مسئوليت پذيری شکلی از رفتار است که تدريجا از اوان کودکی بايد در فرد ايجاد شود.
- ممکنه بيشتر برامون توضيح بدين؟
- البته. مسئوليت پذيری در مفهوم عام يعنی پذيرش و انجام يک تعهد، کار يا وضعيت درحد توان و تا حد انتظار . اين که از چه سنی بايد اين ويژگی در فرد شکل بگيره بايد گفت از زمان شکل گيری زمينه های ادراکی کودک بايد با واگذاری امور ساده و دلنشين شکل بگيره. مثلا چقدر خوب است اگر پس از چند بار ياد دادن توام با تشويق، آب دادن به گلدان های درون خانه را به فرزند پنج ساله مان ياد بدهيم و با هر بار انجام صحيح آن، او را تشويق کنيم، گاهی اگر اين مسئوليت را فراموش کرد با خوشرويی به او انجام اين کار را يادآوری نمائيم و وقتی به انجام رساند ممنونيت خود و شاداب شدن گياهان از کار او را به وی گوشزد نماييم. اينکه چه کاری را به کودک با هر جنس و سن واگذار کنيم مثال های خيلی زيادی می توان آورد که اين يکی از موارد بود. پهن و جمع کردن ميز يا سفره غذا ، باز کردن درب، گذاردن کيسه زباله درمحل مناسب ، آب پرکردن پارچ درون يخچال، بايد بخاطر داشته باشيم نبايد وظيفه کودک را منحصر به درس خواندن نماييم، چون در آن صورت حتی در آن زمينه خاص نيز با مقاومت فرزندمان نسبت به کار يا وظيفه ای که روی آن تاکيد داشته ايم روبرو خواهيم شد. چون محول کردن يک وظيفه خشک ( درس خواندن ) کودک را خسته می کند. چه خوب است درکنار آن وظيفه، در انجام وظايف در ساير امور در حد توان او وی را سهيم کرده به او نقش اثر گذار واگذار کنيم. توجه داشته باشيم فرزندانی که بيش از حد حمايت می شوند درسنين بالاتر دارای عزت نفس کمتر بوده و ضمنا هرچه بيشتر از مسئوليت پذيری شانه خالی کرده از آن فرار ميکنند .
- منصور گفت : پس ما خيلی اشتباه کرديم.
- گفتم: زياد نگران نباشيد. علت اين بود که نمی دانستيد اما حالا که می دانيد از همين جا بايد تدريجا مسئوليت پذيری را دراو تقويت کرده رشد دهيد.
- چگونه؟
- از کارهای ساده و به اصطلاح زود بازده او را تشويق به امور و وظايفی ساده و کوتاه مدت نموده پس از انجام آن او را مورد محبت و ابراز رضايت قرار دهيد، تا تدريجا نسبت به وظايف مربوط به خود مسئوليت پذيری پيدا کند. برديا بايد در حد انتظار و توان امور مربوط به خود، خانواده خود و جامعه خود را عهده دار گردد، آراسته و متين باشد با نزاکت باشد، درس خوان باشد، به درخواست های پدر و مادر پاسخ درست بدهد و منطبق با خواسته های اجتماعی گام بردارد.
نویسنده: شادروان دکتر عباس داورمنش
مطلب مرتبط: مسئولیت پذیری در فرزندان