چند نکته برای تربیت کودکان

همه والدين دوست دارند فرزنداني سالم تربيت كنند، فرزنداني كه در جامعه به عنوان يك فرد با ادب، مفيد، مستقل و سازنده شناخته شوند. اما آيا همه مي‌دانند كي و چگونه مي‌توانند تربيت كودك خود را شروع كنند. تربيتي كه بتواند آنها را به اين خواسته بلند پروازانه شان برساند!

همه والدين دوست دارند فرزنداني سالم تربيت كنند، فرزنداني كه در جامعه به عنوان يك فرد با ادب، مفيد، مستقل و سازنده شناخته شوند. اما آيا همه مي‌دانند كي و چگونه مي‌توانند تربيت كودك خود را شروع كنند. تربيتي كه بتواند آنها را به اين خواسته بلند پروازانه شان برساند!

مسلما چنين آرزوي بزرگي براي فرزندان نياز به تلاش فراوان دارد و با خواندن يكي دو كتاب و شنيدن و ديدن چند برنامه تربيتي حاصل نمي‌شود. مهم اين است كه بتوانيم آنچه براي تربيت سازنده فرزندمان ياد مي‌گيريم در زندگي روزانه مان به آن عمل كنيم و خوب معلوم است كه دو صد گفته چون نيم كردار نيست!يا به عبارت ديگر به عمل كار برآيد به سخنداني نيست.لابد مي‌گوييد شما راهش را بگوييد عملش با ما! خوب اين هم حرف حساب است كه جواب ندارد، بخوانيد:

محيطي امن و مورد علاقه فراهم كنيد

براي اينكه بتوانيد كودكاني سالم تربيت كنيد ابتدا لازم است كه محيط امني براي او فراهم كنيد. محيطي كه هم از نظر فيزيكي و هم از نظر رواني به او آسيب نرساند. وقتي كودك 3 ساله شما در كنار خيابان بازي مي‌كند، نه تنها ممكن است با افتادن توپش در خيابان خطر تصادف او را تهديد كند؛ بلكه شما نخواهيد توانست كنترلي بر دوستان و چيزهايي كه مي‌بيند و مي‌شنود داشته باشيد.

كودكان كم سن به محيطي امن براي بازي نياز دارند تا بتوانند در طول روز كنجكاوي كنند و سرگرم باشند. اين كودكان بسيار از محيط خود مي‌آموزند و مهم است كه شما او را در محيط جذاب، سالم و به دور از خطر بزرگ كنيدتا فرصت لازم براي جست وجو، كشف، تجربه و رشد مهارتهايش داشته باشد.

گاهي خود شما در خانه محيط را براي او پر خطر مي‌كنيد. به جاي چيدن لوازم شيك و شكستني در گوشه و كنار خانه، به كودك نوپاي خود اجازه دهيد در منزل آزاد باشد و وسايل خانه را طوري تهيه كنيد و بچينيد كه مجبور نباشيد مدام به كودك بگوييد به اين دست نزن، آنطرف نرو، مواظب باش!

اين نكن‌هاي مكرر نه تنها او را ترسو بار مي‌آورد بلكه قدرت خلاقيت و اعتماد به نفس او را از بين مي‌برد. بنابراين با ايجاد يك محيط امن و بي‌خطر به كودكتان اجازه دهيد تحت نظارت مناسب شما رشد كند و از محيط خود آزادانه بياموزد و در آن بازي و حركت كند. پس او را زير نظر داشته باشيد و بدانيد چه مي‌كند و كجاست.‏

انتظارات واقع بينانه داشته باشيد

براي اينكه بتوانيد كودك خود را درست تربيت كنيد لازم است با خصوصيات او در هر مرحله سني آشنا باشيد و او را خوب بشناسيد. كودكان يك ساله از نظر تكاملي با كودكان 2 ساله و 3 ساله متفاوتند. شما از فرزندتان انتظار داريد كه اسباب بازيهايش را با خواهر و برادر و يا دوستانش تقسيم كند و يا براي گرفتن آنها از ديگران با مهرباني و خواهش آنها را بگيرد و تشكر كند. اما آيا او در سني هست كه شما اين انتظار را از او داشته باشيد؟ بهتر است در انتظاري كه از كودك خود داريد واقع بين باشيد و بدانيد كه آيا در سن او چنين رفتاري طبيعي است يا نه! شما انتطار داريد كودك 2 ساله شما در مهماني روي صندلي يا زانوي شما بنشيند و تكان نخورد اما آيا چنين انتظاري از يك كودك 2 ساله طبيعي است و يا دور از انتظار است؟

 لازم است كودكان قبل از ياد گرفتن مهارتهاي جديد مانند دستشويي رفتن، لباس پوشيدن يا غذا خوردن مستقل آمادگي لازم را از نظر رشدي داشته باشند. ‏يادتان باشد كودكان با مهارتهاي اجتماعي به دنيا نمي‌آيند و براي ياد گرفتن نياز به زمان دارند.

اگر شما بدانيد كه كودك شما در هر مرحله از سنش به طور طبيعي لازم است چه نقاط عطفي را پشت سر بگذارد، آنوقت مي‌توانيد در تربيت او گامهاي سازنده اي برداريد. وگرنه وقتي كودك شما نتوانست 10 دقيقه در مهماني آرام روي صندلي بنشيند، عصباني مي‌شويد و كنترل خودتان را از دست مي‌دهيد. غافل از اينكه او بي‌گناه است و اين شما هستيد كه انتظاري وراي سن و سالش از او داريد. پس اگركودك 2 ساله شما در جواب شما اغلب نه مي‌گويد اين را به حساب بي‌ادبي و حرف نشنوي او نگذاريد. كودك شما لازم است از 2سالگي نه گفتن را تمرين كند تا بتواند در آينده به دوستان خلافش نه بگويد.

 البته به خاطر داشته باشيد كه بچه‌ها با هم فرق دارند، اين تفاوت گاهي ذاتي است، بعضي كودكان برون گرا و پر حرف، بعضي آرام و درون گرا و بعضي پرجنب و جوش‌تر از بقيه هستند، گروهي ممكن است نسبت به تغيير محيط واكنش نشان داده و زود اعتراض كنند و عده ديگر خودشان را به راحتي با تغييرات وفق مي‌دهند. پس لازم است در عين اينكه انتظارات واقع بينانه از كودك خود داريد به تفاوتهاي او و خصوصيات فردي اش هم توجه كنيد و اهميت بدهيد. ‏
وقتي والدين توقعات زياد و يا زودتر از زمان لازم را از كودكشان داشته باشند و يا از فرزندشان بخواهند كه كامل و ايده‌آل باشد مشكلاتي براي او بروز خواهد كرد. يادتان باشد همه اشتباه مي‌كنند و بيشتر اشتباهات هم عمدي نيستند. خود شما هم كامل نيستيد و نبايد از خودتان هم انتظار بيش از حد داشته باشيد. همانطور كه شما تلاش خودتان را مي‌كنيد كه والدين خوبي باشيد، به تلاش فرزندتان هم اهميت بدهيد.

صبور باشيد

از بكار بردن روشهاي تربيتي وانضباطي خسته نشويد، نگوييد من اين كار را امتحان كردم اما اثر نداشت، فايده ندارد! از بي‌نظمي و شلوغي كودكتان مدام شكايت نكنيد. حتي اگر شما يك دانه گندم بكاريد لازم است مدتي صبر كنيد تا ساقه گندم سر از خاك بردارد و رشد كند. هيچ كس يك شبه محصول كاشته شده را درو نمي‌كند. شما هم براي اثر بخشي روشهاي تربيتي نياز به زمان داريد پس صبر كنيد و زود نتيجه نگيريد.

براي اينكه فرزندتان بياموزد كه نظم چيز خوبي است شنيدن اين جمله از زبان شما برايش كافي نيست، لازم است او خودش عواقب نظم و بي‌نظمي را ببيند تا بفهمد كه كدام رفتار بهتر است. گاهي نتيجه كارتان را يك هفته اي مي‌بينيد و گاهي لازم است ماه‌ها براي تغيير رفتار فرزندتان صبر كنيد.

احساسات كودكتان را درك كنيد

هميشه سعي كنيد شنونده خوبي براي فرزندتان باشيد. هنگام بروز مشكل ببينيد علت اين رفتار كودك چه بوده، سعي كنيد او را درك كنيد و بعد درباره او تصميم بگيريد. مثلا اگر فرزندتان خواهر يا برادرش را زده، بي‌معطلي او را تنبيه نكنيد. ابتدا او را به اتاق ديگري ببريد تا خشمش فرو بنشيند و آرام شود. به او بگوييد كه مي‌دانيد از چيزي عصباني شده و اجازه دهيد توضيح دهد. سپس عواقب رفتار نادرستش را به او گوشزد كنيد. اگر به كودكتان ياد داده باشيد كه احساساتش را بيان كند، خيلي از اوقات نيازي به دعوا و كتك كاري ندارد.

بسياري از ما بزرگترها وقتي مي‌بينيم كه كسي به حرف و احساسات‌مان گوش نمي‌كند، عصباني مي‌شويم و از كوره در مي‌رويم و با رفتار خشونت‌آميز احساسمان را بروز مي‌دهيم. پس چه انتظاري از كودكتان داريد. اگر او بداند كه شما به عنوان والدين به حرف و احساس او اهميت مي‌دهيد، با خواهر و برادرش هم بهتر كنار مي‌آيد. علاوه بر اين از شما همدردي كردن با ديگران را ياد مي‌گيرد و او هم با ديگران مهربان خواهد بود.

انضباط قاطعانه داشته باشيد

اگر كودك ببيند كه شما ثبات در رفتار با او نداريد متوجه مي‌شود كه مي‌تواند گاهي از نتيجه كارهاي خود فرار كند. اما اگر انضباط شما قاطع و هميشگي باشد كودك يادمي‌گيرد كه مسئوليت رفتار خود را بپذيرد. كودك در اين شرايط مي‌تواند پيش بيني كند كه اگر رفتار بدي داشته باشد، پيامد خوبي نخواهد ديد و بالعكس رفتار خوبش بدون پاداش نخواهد ماند. در اين حالت احتمال بروز مشكلات رفتاري در كودك كمتر مي‌شود.

يادتان باشد انضباط قاطعانه به معناي كتك زدن و فحش دادن به كودكي كه كار نادرست انجام داده، نيست. بلكه به معناي ثبات در رفتار و به سرعت واكنش نشان دادن به بد رفتاري كودك است. به گونه اي كه كودك متوجه ارتباط رفتار خود با پيامد مورد نظر بشود.

الگو باشيد

براي آموزش رفتار خوب و پسنديده بهترين كار اين است كه خودتان آن رفتار را اجرا كنيد. كودكان از عمل ما مي‌آموزند نه از حرف ما. اگر خودتان دروغ بگوييد و كودك ببيند كه شما اين كار را مي‌كنيد او هم به شما دروغ خواهد گفت، حتي اگر صدبار هم به او بگوييد كه دروغ بد است.

اگر شما موقع عصبانيت داد بزنيد و كتكش بزنيد او هم ياد مي‌گيرد كه وقتي از دوستانش عصباني شد داد بزند و كتكشان بزند. اگر ببيند كه وقتي اشتباهي از شما سر زد، معذرت‌خواهي مي‌كنيد، او هم ياد مي‌گيرد كه عذرخواهي كند. بنابراين اگر دوست داريد به فرزندتان ادب بياموزيد، اول خودتان با ادب باشيد!‏

حق انتخاب بدهيد

كودكاني كه حق انتخاب نداشته باشند، معمولا در بزرگسالي استقلال كافي براي تصميم گيريهاي مهم و بزرگ زندگي نخواهند داشت و نخواهند توانست از پس حل مشكلاتشان بر بيايند، چون اعتماد به نفس لازم را ندارند. از سنين كم به كودكتان حق انتخاب بدهيد تا هم اعتماد به خود را ياد بگيرد و هم بتواند براي مشكلاتش راه حل پيدا كند.

در كنار ايجاد نظم مثبت هم مي‌توانيد به تقويت مهارتهاي زندگي، اجتماعي و فكر كردن كودكتان كمك كنيد. البته يادتان باشد گفتن اينكه تو مي‌تواني كافي نيست بلكه لازم است به او فرصت بدهيد كه توانايي‌هاي خودش را تجربه كند.

مثلا اگر كودك 4 ساله شما تمايلي به مسواك زدن قبل از خواب ندارد. از او بپرسيد قبل از قصه خواندن مسواك مي‌زني يا بعد از آن؟ دوست داري با من مسواك بزني يا خودت؟ اين حق انتخاب به او احساس خوبي مي‌دهد و فكر نمي‌كند كه مجبور است كاري كه دوست ندارد را انجام دهد.

گاهي جدیت لازم است

بعضي از كودكان براي به دست آوردن چيزي و يا رسيدن به خواسته‌هايشان قشقرق به پا مي‌كنند. آنها دست و پا بر زمين مي‌كوبند و جيغ و داد مي‌كنند تا به نتيجه برسند. اگر يك بار با اين كار به خواسته خود برسند ديگر سخت مي‌توانيد آنها را اصلاح كنيد. گاهي حتي ممكن است كودك براي جلب توجه شما دست به اين كار بزند.

در هر صورت لازم است كه شما چشم پوشي كنيد و به آنها بي‌توجه باشيد. يادتان باشد قاطع باشيد و براي اينكه در فروشگاه و يا جلوي ديگران آبرويتان نرود، به خواسته كودك تن ندهيد. اگر مي‌بينيد كه اعصابش را نداريد و نمي‌توانيد اين رفتار را تحمل كنيد، برويد و از محل دور شويد.

به كودك خود ياد بدهيد كه حتي وقتي عصباني مي‌شويد و ناراحت هستيد، خود را كنترل كرده و آرام مي‌شويد. حتي تن صداي شما هم به كودك ياد مي‌دهد كه چگونه رفتاري مناسب است. اما اگر نمي‌توانيد آرام بمانيد و ممكن است واكنش نادرستي نشان دهيد، بهتر است محل را ترك كنيد تا به حالت عادي برگرديد.‏

از خودتان مراقبت كنيد

به نيازهاي شخصي خودتان اهميت بدهيد. شما هم مانند هر انسان ديگري به ارتباطات صميمانه، همراهي با ديگران، تفريح و حتي تنهايي در زمانهاي خاص نياز داريد. فكر نكنيد با وقت گذاشتن براي خودتان از زمان فرزند پروري شما كم مي‌شود. وقتي شما نيازهاي شخصيتان را بر آورده مي‌كنيد، پدر و مادر بودن، صبور بودن، ثبات داشتن و دردسترس كودك بودن هم آسان‌تر مي‌شود. باور نمي‌كنيد؟ امتحان كنيد.

منبع: پایگاه فرهنگی سرباز