درک کودکان و نوجوانان از مفاهیم دینی؛ مفهوم وحی

همانطور که صمیمانه همراهی امان کردید در جریان هستید ، بحث در مورد درک کودکان از مفاهیم دینی مختلف بود و در ادامه به مفهوم پیامبران رسید و این مفهوم را از زوایای مختلف مربوطه بررسی کردیم، اکنون به مفهوم وحی می رسیم.

  با ما همراه باشید...

بر اساس مفهوم وحی که نوعی ارتباط خدا با انسان است ، سه دوره پدیدار می شود که بر پایه ی چگونگی پاسخهای کودکان به دو سوالی است که قبلا پیرامون داستان وحی به موسی (ع) برای آنها تعریف شده بود. «اگر موسی شنوا نبود آیا فکر می کنی می توانست پسام خدا را بشنود؟چرا؟» و «اگر نزدیک آنجا مردم دیگری بودند، آیا وقتی خدا موسیع) را صدا می کرد آنها هم می شنیدند؟چرا؟»

 نخست، پیش عملیاتی و عملیات عینی (تا 9 سالگی): که در آن گفتگوی هدا با موسی (ع) به صورت مادی و فیزیکی تفسیر می شود. وحی، صحبت انسانی با انسان دیگر و با صدایی بشری بریا گوش های بشری است که اگر پیامبری از نعمت شنوایی بی بهره باشد این ارتباط نیز از بین خواهد رفت، نگر آنکه خدا گوش آن را شنوا سازدیا از طریق دیگر مادی و فیزیکی ، مقصود خود را به او بفهماندو لذا انسان های دیگر نیز اگر در موقعیت پیامبران قرار بگیرند، آن پیام ها را خواهند شنید.

 دوم، دوره ی وایطه تا عملیات صوری (تا 11-12 سالگی): در این دوره تلاشهایی در زمینه ی طرح توضیحات غیرفیزیکی از سوی دانش آموزان صورت می پذیرد و مسایلی چون ارتباط به وسیله ی روح و نیز نوعی تقدس در این ارتباط را مطرح می سازند. آنها به پاسخ های ساده ی مادی قانع نیستند، اما از آنها رهایی هم نمی یابند و نمی توانند برای این سوال که آیا دیگران نیز قادر هستند همچون پیامبران پیام خدا را بشنوند، پاسخ و دلیل مناسبی ارائه دهند؛ مانند این استدلال کودکی که بیان داشت: «چن موسی مرد مقدسی است و دیگران مقدس نیستند، تنها انسان های مقدس پیام خدا را می شنوند».

 سوم، عملیات صوری کامل (13 سالگی به بعد): ارتباط خدا با پیامبر در این دوره غیرفیزکی و غیرمادی است و به تجارب درونی فرد بستگی دارد. آنها می توانند به این سوال که چرا دیگران از دریافت پیام الهی محرومند، به طرز مناسبی پاسخگو باشند. از آنجا که اغلب صدای خدا را به صورت یک احساس و دریافت درونی موسی تلقی می کنند، دیگران را از شنیدن آن ناتوان می یابند. ما در زمینه ی موضوعات دیگر نیز خواهیم دید که چگونه سنین 12 تا 13 سالگی ، محدوده ی زمانی تعیین کننده ای در پیشرفت استنباط مفاهیم دینی خواهد بود. سن 13 سالگی همان سن تقریبی است که تفکر دینی کاملا به صورت انتزاعی انجام می شود.

 - پژوهشی در این زمینه:

 یکی از پژوهشگران ایرانی در تخقیق خود که به منظور بررسی درک کودکان دبستانی (6 تا 12 سال) از مفاهیم دینی انجام داده است، در بخش مربوط به استنباط کودکان از مفهوم وحی، همان دو سوال گلدمن را پس از بیان داستان مربوط به حضرت موسی(ع) مطرح می سازد و از مجموع پاسخ های کودکان به همان نتایجی می رسد که پیش از این آمد. وی بیان می دارد که استناط کودکان از وحی متاثر از خداشناسی آنهاست و تصور آنها از خدا در تبیین رابطه ی او با انسان نقش مهمی دارد.

 پاسخ های سوال اول: 71 درصد کودکان پاسخ دادند که : «نمی شنید» و به طور مثال استدلال کردند : «چون گوش نداشت» یا «چون شنواییش را از دست داده بود.» 23 درصد در پاسخ گفتند: «می شنید» و اینطور استدلال کردند که: «خدا توان شنیدن را به او می داد» یا اینکه :«خداوند گوش او را خوب می کرد». 6 درصد پاسخها نیز این بود که : «می شنید» و استدلال نیمی از آنها این بود که :«چون خدا در ذهن و فکر موسی بود و این فرمانها را به او میداد» و نیمی دیگر می گفتند: «چون حضرت موسی(ع) یک پیامبر بود و ارتباط مخصوصی با خدا داشت.»

 پاسخهای سوال دوم: 55 درصد از آزمودنیها پاسخ دادند: «بله، می شنیدند، چون گوش داشتند.» 9 درصد پاسخ دادند: «خداوند توان شنیدن را از آنها می گرفت». 3 درصد پاسخها این بود: «نمی شنیدند، چون خدا در ذهن موسی بود». 19 درصد پاسخ گفتند: «نمی شنیدند، چون خدا تنها با پیامبران صحبت می کند.»

 وی در پایان نتیجه می گیرد که اکثر کودکان آموخته اند که پیامبران افراد خاصی هستند و با خدا ارتباط دارند، در نتیجه بر اساس تجارب محیطی و با توجه به تفکر مادی خود استدلال می کنند. این پاسخها نمایانگر این است که اکثر کودکان در این مقطع سنی از وحی استنباط مادی دارند، یعنی برای شنیدن، صدای خداوند و مسایل شنوایی را لازم می شمارند. تعداد کمی از آزمودنیها در سنین بالاتر ، در استدلال های خود از توجیهات مادی خودداری کرده اند که دلیل بر آغاز توانمندی ذهن آنها در جهت درک مفاهیم انتزاعی است.