مدرســـــــــه ی مامان هــــــــــــــــــــــامدرســـــــــه ی مامان هــــــــــــــــــــــا، تا این لحظه: 12 سال و 10 ماه و 16 روز سن داره

مــدرســـه ی مــامــان هـا

اینجا برای تربیت فرزندانمان همگی هم معلم هستیم هم شاگرد!

کودک بد رفتار من

1393/9/25 17:25
نویسنده : یه مامان
3,401 بازدید
اشتراک گذاری

کودکان با انجام رفتارهای نامطلوب، همیشه هدفی را دنبال می کنند و حتی گاهی به خاطر کسب منفعتی به آنها متوسل می شوند، اما بسیاری از والدین از این اهداف کودکانه مطلع نیستند و به محض مشاهده رفتار ناپسند کودک، سریعا عکس العمل نشان داده و با نصیحت یا تنبیه سعی می کنند رفتار منفی کودک را برای همیشه از بین ببرند؛ این در حالی است که این رفتارها نه تنها متوقف نمی شوند بلکه با شدت بیشتری نسبت به قبل تکرار می شوند.

روان شناسان معتقدند بهترین روش مواجهه با بدرفتاری کودکان، شناسایی علت بدرفتاری است. با شناخت هدف کودک از بدرفتاری، می توان با انتخاب راهکاری مناسب که اغلب متناسب با آن رفتار بد است با مشکل رفتاری کودک مقابله کرد و باعث توقف یا مانع شدت گرفتن آن شد.

جلب توجه، اعمال قدرت، انتقامجویی و عاجز جلوه دادن خود، از جمله علت های بدرفتاری کودکان است.

سبک های تربیتی، رفتار و گفتار والدین، تقلید و همانندسازی از اطرافیان و شرایط و موقعیت زندگی در یادگیری این گونه رفتارها نقش بسزایی دارد. به دیگر سخن، فقدان احساس تعلق در کودک، منجر به احساس ناامنی و انزوای شدید وی می شود. به همین دلیل، ممکن است کودک برای پر کردن این خلأ احساسی، دست به کار شود و از روش جلب توجه برای نشان دادن احساس تعلق خود استفاده کند.

دسته ای دیگر از کودکان، خود را بسیار ضعیف و ناتوان می بینند و فکر می کنند شایسته هیچ چیزی نیستند؛ این حالت برای آنان دردآور است و ممکن است حس جبران را در آنان تحریک کند تا آنجا که احتمال دارد با رفتارهای خود، دیگران را کنترل کنند یا با القای این فکر به دیگران «هیچ کس نمی تواند مرا کنترل کند»، اعمال قدرت کنند.

کودکانی که احساس بی اهمیت بودن کرده و گمان می کنند هرگز به حساب نمی آیند، ممکن است برای جبران احساس بی ارزشی خود، تصمیم به مجازات یا انتقام از دیگران بگیرند یا کودکانی که احساس ناتوانی و عجز می کنند و خود را بدون پشتیبان می دانند، به احتمال زیاد با پذیرش ناتوانی، خود را نزد دیگران بی کفایت و عاجز نشان می دهند.

برای روشن شدن مساله مثالی می زنیم. کودکی اسباب بازی های خود را مرتب نمی کند، چون می خواهد والدینش به او یادآور شوند و مجددا آن را گوشزد کنند. او با این کار خواهان جلب توجه است. کودکی دیگر به آن دلیل اسباب بازی های خود را مرتب نمی کند تا به والدینش بفهماند، آنها نمی توانند او را به آنچه متمایل به انجامش نیست، وادار و مجبور کنند.

کودکی دیگر برای عصبی و خشمگین کردن والدین خود، ممکن است اسباب بازی هایش را مرتب نکند، چون می خواهد با والدینش مقابله و با انتقام گرفتن، احساس آسیب دیدگی خود را جبران کند و در نهایت کودکی به دلیل ترس از پذیرش مسئولیت یا به قصد نپذیرفتن مسئولیت، اسباب بازی های خود را مرتب نمی کند تا به والدینش بفهماند ناتوان است و باید او را راحت بگذارند و انتظار هیچ فعالیتی از او نداشته باشند، چنین کودکی با نشان دادن احساس عجز و بی کفایتی و توسل به رفتارهای اجتنابی سعی می کند از اعتماد به نفس خود محافظت کند.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان گفت بدرفتاری کودک، راه حلی برای برطرف کردن مشکل است. بنابراین والدین باید بتوانند علت این بدرفتاری ها را بشناسند و برای رفع مشکل به کودک کمک کنند، اما برای بسیاری از والدین سخت است علت بدرفتاری کودک را از علل چهارگانه، شناسایی و آنها را از هم تفکیک کنند.

باید بگوییم نگران نباشید. شما می توانید با فراگرفتن دو روش ساده، هدف کودک از بدرفتاری هایش را به یکی از آن چهار علل یاد شده، نسبت بدهید و با توجه به علت، درصدد رفع مشکل کودکتان برآیید. این دو روش عبارتند از:

1- به درون خودتان مراجعه کنید

فرض کنید فرزند شما رفتار نامطلوبی انجام داده و با آن که او را ادب کرده اید، نتیجه ای نگرفته اید و او همچنان به رفتار بد خود ادامه می دهد. در این حالت آرامش خود را حفظ کنید و به درون خودتان سفر کنید. ببینید در قبال رفتار ناخوشایند فرزندتان، چه احساسی دارید و دوست دارید چه عکس العملی نشان دهید. توجه به احساس و عکس العملی که بر اثر بدرفتاری کودک در شما ایجاد شده می تواند در تشخیص علت بدرفتاری کودک، کمک شایانی به شما کند. اگر خشمگین و عصبی هستید، هدف کودک جلب توجه است. اگر احساس ترس و تهدید دارید، شاید کودکتان قصد قدرت نمایی دارد. اگر احساس ناراحتی و دلخوری می کنید، انتقامجویی می تواند هدف کودک باشد؛ ولی اگر به عنوان پدر / مادر کودک احساس بی کفایتی می کنید، بی شک قصد فرزندتان چیزی جز ایجاد بی کفایتی و عاجز جلوه دادن شما نیست.

2- عکس العمل کودک را زیر نظر داشته باشید

اگر کودک با وجود تذکر و هشدار شما، همچنان به رفتار بد خود ادامه دهد، بدانید هدفی جز جلب توجه ندارد؛ اما اگر به صحبت و خواسته شما بی اعتنایی کرد یا بر شدت رفتارش افزود، به احتمال زیاد، قدرت نمایی هدف اوست. اگر رفتار کودک آزرده خاطرتان کرد و منجر به ناراحتی و جریحه دارشدن احساس تان شد، بی شک کودک انتقام گرفتن را هدف بدرفتاری خود قرار داده و در نهایت، ابراز عجز و ناتوانی کودک و درخواست کمک از والدین و تسلیم شدن شما در مقابل درخواست وی، نشان دهنده احساس بی کفایتی است و علت بدرفتاری کودک از آن نشات می گیرد.

پس از شناخت علت بدرفتاری کودک و چگونگی تشخیص اهداف کودکان از بد رفتاری، بهتر است با راهکارهایی برای مواجهه با رفتار نامطلوب فرزندتان آشنا شوید.

الف- چگونه با جلب توجه کودک مقابله کنید

همه انسان ها نیازمند توجه هستند، اما برخی افراد بیش از دیگران خواستار این حس بوده، طالب توجه همیشگی و انحصاری هستند. روان شناسان معتقدند شدت این حس، در کودکان نسبت به بزرگ ترها بیشتر است و بسیاری از کودکان با دریافت احساس خوب از جلب توجه، سعی می کنند نهایت استفاده را از این کشف خویش ببرند و برای پیشبرد اهداف خود بیشتر به آن متوسل شوند.

گاهی اتکای بیش از حد کودک بر جلب توجه و از سوی دیگر، تقویت این حس از جانب والدین باعث می شود هم کودک و هم والدین دچار مشکلاتی شوند. به همین دلیل بر والدین هوشیار واجب است با اتخاذ تدابیری خاص در تربیت، به فرزندشان بیاموزند جلب توجه نیاز بحق آنهاست ولی باید بدرستی برآورده شود. به این منظور پیشنهاد می شود:

1- از میزان توجهات منفی خود بکاهید

اگرچه رفتارهای منفی کودک، باعث ناراحتی و عصبانیت تان می شود ولی برای موفقیت در کنترل رفتار کودک، بهتر است از میزان توجه خود به رفتار منفی کودک بکاهید. هر قدر بیشتر حساسیت نشان دهید شدت رفتار نامطلوب کودک بیشتر خواهد شد. بدانید کودکان بیشتر متمایلند رفتارهایی را تکرار کنند که با انجام آنها، توجه والدین را به خود جلب کنند. برای مقابله با این خواسته کودک، کمی صبور باشید و سریعا مقابل رفتار نامطلوب کودک، هرچند کوچک و جزئی، واکنش نشان ندهید. به جای برخورد مثبت با رفتار کودک مثلا با گفتن «پسر خوب از این کارها نمی کند»، «عزیزم، این کار را نکن» و... یا برخورد منفی با رفتار کودک مثلا «دیگه دوستت ندارم»، «کاری نکن تنبیه ات کنم» و... سعی کنید از روش «نادیده گرفتن سنجیده» استفاده کنید و با توجه به نوع و شدت رفتار منفی کودک، کمتر به رفتار نامطلوب او توجه کنید.

2- به رفتار مطلوب و دلخواه توجه داشته باشید

اصلی در روان شناسی کودک می گوید: «اگر رفتارهای مثبت بیش از رفتارهای منفی مورد توجه قرار گیرند، احتمال تکرار آنها نیز افزایش می یابد». با توجه به این اصل مهم، بهتر است رفتارهای مطلوب و مثبت کودک را مورد توجه قرار دهید و رفتارهای نامطلوب و منفی کودک را نادیده بگیرید. با اجرای این اصل، بی شک فرزندتان هم متوجه خواهد شد برای جلب توجه شما، باید چه رفتارهایی انجام دهد و از چه رفتارهایی دوری کند.

3- کمتر حرف بزنید و بیشتر عمل کنید

اگر زمان زیادی را صرف صحبت کردن یا توضیح دادن کنید کودک، شما را جدی نمی گیرد. بنابراین پیشنهاد می شود خواسته و تقاضای خود را به کودک بگویید و پیامد مثبت و منفی فرمانبری یا سرپیچی را برایش توضیح دهید. فقط لازم است یک بار درخواست خود را بیان کنید و متعاقب آن به چیزی که گفته اید عمل کنید.

4- حس جلب توجه کودک را ارضا کنید

با محول کردن برخی کارها می توانید در جهت رفع کردن احساس جلب توجه کودک گام بردارید. مثلا می توانید با توصیه کارهایی چون خرید برخی مایحتاج خانه، چیدن سفره، گردگیری خانه و جمع و جور کردن اتاق به کودک، به او در دریافت این حس کمک کنید. کودک با انجام این گونه فعالیت ها، احساس مفید بودن می کند و توجه مثبت دیگران را نیز به دست می آورد.

5-احساس تعلق را به کودک القا کنید

با بیان عباراتی چون تو مایه افتخار منی، از داشتن فرزند گلی مثل تو به خودم می بالم، از تو راضی هستم و... یا با گفتن کلمات محبت آمیزی چون نازم، عزیزم، امیدم، بهترینم، دختر / پسر خوبم می توانید حس تعلق داشتن را به فرزندتان انتقال دهید.

6- بی قید و شرط به فرزندتان محبت کنید

به دنبال دلیل یا بهانه ای برای در آغوش گرفتن فرزندتان نباشید. گاهی اوقات لازم است بی هیچ دلیل خاصی او را در بغل گرفته، نوازش کنید و ببوسید. اگر محبت بی دریغ خود را در همه حال ارزانی کنید، بی تردید کودکتان نیز متوجه علاقه فراوان شما نسبت به خود می شود و خواهد دانست شما در هر شرایطی او را دوست دارید و برای دریافت مهر و محبت شما لازم نیست کار خاصی انجام دهد یا حرفی بزند.

ب- چگونه با قدرت نمایی کودک مقابله کنید

هدف کودک از قدرت نمایی نشان دادن توانایی است.با شناخت و فهم علت نمایش قدرت نه تنها می توان پاسخ بهتری به این رفتار کودک داد بلکه می توان خشم خود را نیز مهار کرد. از سوی دیگر، والدین آگاه می توانند از این فرصت برای هدایت رفتار کودک استفاده و با تقویت رفتارهای سازنده تری در جهت احساس توانایی، رفتارهای اشتباه را متوقف کنند. به این منظور بهتر است:

1- با کودکتان درباره آنچه می تواند انجام دهد صحبت کنید، نه آنچه نمیتواند.

به جای بیان جمله ای منفی که نشان دهنده نتوانستن کودک است و منجر به مقاومت و رفتار دفاع جویانه می شود، می توانید با جملات مثبت از رفتارهای قابل انجام کودک صحبت کنید. مثلا به جای این که بگویید: «حق بازی کردن نداری، مگر آن که وسایل اتاقت را جمع کنی»، به کودکتان بگویید: «اول وسایل اتاقت را جمع کن و بعد بازی کن».

2- بدرفتاری های کودک را متذکر شوید

بر رفتارهای نامطلوب کودک تمرکز کنید. سعی کنید هرگز شخصیت او را زیر سوال نبرید. بدانید اعمال کودک غیر قابل تحمل و ناپسند است، اما خود کودک مورد پذیرش و قابل احترام است؛ مثلا، به جای این که به کودک بگویید: «تو بسیار شلخته هستی» بگویید: «وسایل اتاقت به هم ریخته است». به این طریق کودک را مورد توجه قرار داده اید و فرصت و اجازه تغییر در او ایجاد کرده اید.

3- به کودک مسئولیت بدهید

با توجه به توانایی های کودک، کارهای خاصی را به او واگذار کنید و وی را برای انجام آنها تشویق کنید. به این طریق کودک احساس توانایی کرده و قدرت کسب می کند.

4- درباره قوانین و عواقب رفتارها با کودک صحبت کنید

درباره رفتارهای نامطلوب با کودک گفت وگو و به صورت مشارکتی قوانینی را وضع کنید. بهتر است برای اِعمال پیامدها تصمیم بگیرید و از عواقب مثبت یا منفی اجرا یا تخطی از قوانین نیز صحبت کنید. در این صورت، حتی زمانی که رفتاری مغایر با قرارداد رخ دهد، کودک با شما مقابله نمی کند زیرا پیش از این با شما به توافق رسیده است.

5- از کودک نظرخواهی کنید

در انجام یا تصمیم گیری برخی امور خانه، کودک را دخالت دهید و از او مشورت بگیرید. بهتر است برای تشویق کودک، هرازگاه پیشنهادهای او را بپذیرید و در برخی موارد طبق نظرات او رفتار کنید.

6- به کودک حق انتخاب بدهید

برای مقابله با مقاومت کودک، از روش حق انتخاب استفاده کنید. گزینه های مختلفی ( که همه مورد تایید خود شما هست را ) به کودک معرفی کنید و از او بخواهید یکی از آنها را انتخاب کند.

ج- چگونه با حس انتقام کودک مقابله کنید

وقتی کودکتان به انتقام متوسل می شود، ممکن است رفتارهایی انجام دهد که باعث شود شما عصبی و برآشفته شوید و ناگهان از کوره در بروید و رفتارهایی از خود بروز دهید که اوضاع را وخیم تر کند. برای مقابله بهتر با این رفتار کودک، بهتر است از راهکارهای پیشنهادی زیر استفاده کنید:

1- فهرستی از نکات مثبت فرزندتان تهیه کنید

با تهیه این فهرست می توانید کودکتان را درکل ببینید نه در جزء. به دیگر سخن، تهیه این فهرست به شما کمک می کند تا بدانید اگر فرزندتان یک رفتار منفی دارد، در مقابل آن رفتاری مثبت هم موجود است. با این نگاه، کودکتان را قابل تحمل خواهید دید و کمتر احساس باخت و رنجش خواهید کرد. از این فهرست می توانید در مواقع لزوم برای تمجید و تشویق کودک نیز استفاده کنید.

2- هرگز تلافی نکنید

معمولا کودکان هنگام انتقامجویی برای جریحه دار کردن احساسات یا جری کردن والدینشان از بددهنی و ناسزاگویی استفاده می کنند. در چنین مواقعی ممکن است والدین مستاصل شوند و مقابله به مثل کنند و به کودک فحش و ناسزا بدهند. این رفتار دوسویه، اشتباهی است که منجر به تشکیل دور باطلی می شود که گاه نمی توان آن را پایان داد.

3- رفتارهای مثبت را تشویق کنید

بر رفتارهای مثبت بیش از رفتارهای منفی او توجه کنید. هرگاه عمل مثبتی را در کودک دیدید بلافاصله تشویق و تحسین کنید. به جملات تشویقی خود توجه بسیار داشته باشید. سعی کنید رفتار مثبت را بزرگ نمایی کنید و آن رفتار را مورد توجه بسیار قرار دهید، نه آن که رفتارهای منفی پیشین را در مقابل رفتار مثبت قرار دهید. مثلا به جای آن که بگویید: «این رفتار خوب بود نه مثل آن روز که...» می توانید بگویید: «این رفتارت چقدر زیباست، من که خیلی خوشحال شدم.»

برخی والدین به جای تشویق، کودک را مورد سرزنش قرار می دهند؛ مثلا می گویند: «چه عجب، این رفتار از تو بعید است»، «از این کارها هم بلد بودی ما نمی دونستیم؟!» و...

4- آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید

گاهی ممکن است کودک شما به قدری گستاخی کند که قادر به تحمل نباشید، در چنین مواقعی، بر عصبانیت لحظه ای خود غلبه داشته باشید و با ترک موقت موقعیت، آرامش خود را بازیابید.

د- چگونه با احساس بی کفایتی کودک مقابله کنید

اگر در تربیت خود احساس بی کفایتی می کنید یا کودکتان را فرد ناتوانی می بینید، بهتر است به جای احساس دلسردی و ناامیدی به موارد زیر توجه کنید:

1- برای تربیت درست وقت بگذارید

احساس بی کفایتی، حسی کشنده و ویرانگر برای کودک است، دایره عمل این حس بسیار گسترده است و می تواند بر دیگر ابعاد زندگی کودک نیز تاثیر بگذارد. بنابراین بر والدین آگاه واجب است تا دیر نشده، درصدد رفع این مشکل برآیند.

2- به فرزندتان نشان دهید که بعضی اوقات اشتباه کردن رفتاری طبیعی است.

زمانی که کودکتان در انجام رفتاری شکست خورد یا خطایی مرتکب شد، می توانید با پرسش هایی چون به نظرت چه کار باید کرد که دفعه بعد این اتفاق نیفتد؟ می توانی دفعه بعد جبران کنی یا با بیان داستان هایی که نشان می دهد افراد بعد از شکست خوردن، توانسته اند به موفقیت های بسیاری دست یابند، کودک را دلگرم و امیدوار سازید.

3- از کودک کارهایی بخواهید که بتواند انجام دهد

هنگام دستور دادن یا درخواست تقاضایی از کودک، به شرایط و توانایی های او توجه داشته باشید. هرگز کارهایی را به فرزندتان واگذار نکنید که قادر به انجام دادن نباشد.

4- هر تلاش و موفقیت کوچکی را تشویق کنید

هر بار که کودکتان توانست از عهده فعالیت ها و وظایف محوله، هرچند کوچک و جزئی، بخوبی برآید، او را به طرق مختلف تشویق کنید و به او این حس را القا کنید که می تواند موفق تر از الان هم باشد، به شرط آن که بخواهد و تلاش کند.

5- خودگویی مثبت را به کودک یاد دهید

به فرزندتان یاد دهید که راجع به خود جملات مثبت و امیدوارکننده بگوید: «من می توانم موفق شوم»، «من دوست داشتنی هستم»، «من این کار را انجام می دهم» و... بیان این جملات باعث می شود کودک در خود احساس توانایی و کفایت کند و برای ظهور توانایی هایش تمام تلاش خود را به کار گیرد.

6- هرگز تسلیم نشوید

زمانی که فرآیند جبران را آغاز کردید، در همه حال کنار فرزندتان باشید. این امر بسیار زمان بر است، اما شما نباید ناامید و دلسرد شوید. صبر داشته باشید و سعی کنید به خاطر بی تابی کودک یا بی حوصلگی، کار کودک را خودتان انجام ندهید و حداقل با همکاری هم به انجام امور بپردازید.

منبع: سایت آفتاب - نسرین صفری، مشاور خانواده (با اندکی ویرایش و تلخیص)

پسندها (2)

نظرات (7)

بابا و مامان
26 آذر 93 1:38
ممنون دقیقا من وقتی بد رفتاری ا تو بچه های خودم می بینم وقتی عصبانی بشم کاری را اجام می دند که می دونند اونطوری می تونند من و حرص بدن اما وقتی حواسشون را پرت می کنم از چیزی که به خاطرش بدرفتاری می کنند یا کلا حواسشون را معطوف به چیز دیگه ای می کنم خیلی خوب میشه و اوضاع اروم میشه اما امان از لحظه ای که بخوایم با هم لج بازی کنیم اونی که تسلیم میشه و شکست می خوره منم
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز بله واقعا همینطوره، باید سعی کنیم که هیچ وقت خودمون بچه نشیم و کار رو به لج و لجبازی نکشونیم چون اونطوری خودمون هستیم که از هر نظر شکست خورده محسوب میشیم
مامان پارسا
26 آذر 93 7:58
ممنون مثل همیشه استفاده کردم خیلی خوبه که شما مطالبی رو که مطرح می کنید در کنارش مثالی می زنید چون فهم و درک با مثال خیل بهترمیشه
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز خواهش میشه، خوشحالیم که اینطور بوده، سعی ما هم بر اینه که مطالبی رو توی مدرسه بذاریم که کاربردی و قابل فهم باشه
مامان شبنم
26 آذر 93 12:31
سلام بسیار جالب بود در همه بچه ها مقداری از این رفتار وجود داره که این روش ها بتونه براش مفید واقع بشه ممنون
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز بله همینطوره که گفتید، برای خودمون هم این مطلب جالب بود چون طبقه بندی شده و همراه با راه حل و مثال بود
مریم مامان دونه برفی
26 آذر 93 12:39
سلام وقت نکردم مطالبتون بخونم ..چون یه کاری کردم یه لحظه تشریف بیارین متوجه میشین.
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز چشــــــــــم، خدمت میرسیم ان شاالله
مامان اهورا
28 آذر 93 0:22
سلام ،واقعا مطلب فوق العاده ای بود ،خدارو شکر اهورا معمولا آرومه و بداخلاق نیست مگر در مواقع خاص مثلا کم خوابی ،واما نکته ای که به نظر من خیلی اهمیت داره در کنترل رفتار بد بچه ها ،هماهنگی رفتار پدر و مادره ،بازم ممنون از مطالب خوبتون
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز اهورا خوشحالیم که مورد توجه شما قرار گرفته و ممنون از نکته ی مهمی که برامون ذکر کردید واقعا این هماهنگی والدین خیلی مهمه
مامان شادی
28 آذر 93 16:25
سلام ممنونم عالی بود شاران برای جلب توجه کردن اطرافیان بعضی وقتها کارهایی میکنه که منو ناراحت میکنه باید منو پدرش سعی کنیم همونطور که گفته شد گارهای مثبتشو بیشتر مد نظر بگیریم
یه مامان
پاسخ
سلام مامان عزیز شاران قابل شما رو نداشت، بله همینطوره؛ براتون آرزوی موفقیت داریم
مامان فرنيا
29 آذر 93 8:54
ببخشيد من چهارشنبه كمي سردرد داشتم و سركلاس حاضر نشدم 5شنبه و جمعه هم كه معمولا روز خانواده است و مدرسه ها تعطيله اما امروز امدم و مطلب مفيدتون را خواندم به نظر من در رفتار بچه ها يك چيز مهم بعد از علت يابي بد اخلاقي و بد قلقي كوتاه و واضح حرف زدن است معمولا والدين و بزرگترها از كنايه و بزرگ نمايي در حرف زدن استفاده ميكنند كه اين براي بچه قابل فهم نيست مثلا هزار باره!!!!! دارم اتاق را تميز ميكنم باز بهم ريختي خييييييلي كم شيطوني كردي امروز يكمي بيشتر شيطوني كن ...
یه مامان
پاسخ
ان شاءالله که همیشه سلامتی باشه براتون نکته ی خیلی مهم و خوبی بود. ممنون مامان مهربون