از شیردهی شبانه مادران تا پوسیدگی دندان شیری کودکان

ارشیا یکی از همکاران قدیمی ام بود که بعد از تولد پسرش دیگر او را ندیده بودم. گاهی تماس می گرفت تا درباره «سلامت» و مطالبی که در آن چاپ می شود با هم حرف بزنیم. اما چند روز پیش که تماس گرفت، بی مقدمه گفت: «چرا درباره مشکلات دندانی کودکان که روز به روز هم بیشتر می شود، حرفی نمی زنید؟!» صدایش مثل همیشه نبود. ناراحت بود...

حال پسرش را پرسیدم و او قضیه پوسیده شدن دندان های اشکان، پسرش، را برایم تعریف کرد و خواست با طرح مشکل پسرکوچولویش تکرار این گونه مشکل ها برای کودکان را به حداقل برسانیم. این بود که پسربچه ۲ساله او شد سوژه این هفته ما. ماجرا را از زبان خودش بخوانید:

مادر اشکان می گوید: «روزی من و اشکان، وقتی که او بزرگ شد، به این عکس ها نگاه می کنیم و با یادآوری خاطره اش لبخند می زنیم ولی آیا به نظر شما از دست دادن ۴ دندان پیش و عصب کشی شدن یک دندان آسیا و روکش شدن بقیه دندان ها در سن ۲سالگی را چطور می توان توجیه کرد؟!»

پدر ارشیا با گلایه از پزشک فرزندش که این نکته مهم را به او تذکر نداده بود، می گوید:

شیردهی شبانه باعث پوسیدگی دندان های فرزندم شد

در طول دوران بارداری همیشه به خودم می گفتم با توجه به اهمیت تغذیه کودک با شیر مادر هر طور که شده تمام سختی ها و خستگی ها را به جان می خرم و به فرزندم شیر می دهم تا سلامتی او تضمین شود. زمانی که فرزندم متولد شد با همان تصمیم راسخی که داشتم تغذیه او را شروع کردم و با تشویق و توصیه و اصرار پزشک، هر روز در این امر مصمم تر می شدم. در اولین معاینه های فرزندم از پزشکش پرسیدم آیا برای شیر دادن باید برنامه ریزی داشته باشم یعنی در ساعت های معینی به او شیر بدهم؟

پاسخ دکتر فقط همین یک جمله بود «هر زمانی که کودک شیر خواست باید به او شیر بدهید».

پزشک کودکم هیچ نکته دیگری را به من آموزش نداد.

تا ۴، ۵ ماهگی مشکلی پیش نیامد و اوایل ماه ششم اولین دندان های شیری کوچولوی من شروع به رشد کردند و ۲ تا دندان سفید و زیبا در فک بالای فرزندم خودنمایی می کرد. برنامه معاینه ها ماهانه و کنترل رشد کودک، تجویز قطره آهن و شروع غذاهای کمکی همه دنبال می شد و ما هم خیالمان راحت بود که فرزندمان از رشد طبیعی خوبی برخوردار است.

در این بین متوجه این موضوع هم بودم که پسرم بارها و به فاصله های کوتاه شب تا صبح بیدار می شود و من هم بنا به دستور پزشک خود را موظف می دانستم که به او شیر بدهم. این کارخیلی برایم خسته کننده بود و به همین دلیل مجددا از پزشک پرسیدم آیا واقعا لازم است بارها کودک طی شب شیر بخورد یا می توانم شیر دادن شب ها را حذف کنم؟

خیلی سوالات دیگر هم از او پرسیدم. به عنوان نمونه آیا واقعا او نیاز دارد و گرسنه می شود؟ یا شاید هم شیر من کافی نیست؟ ولی مانند دفعات قبل پاسخ همه این پرسش ها تنها این بود که کودک اگر نیاز دارد باید به او شیر داد. اگر نیاز نداشته باشد بیدار نمی شود و چون کودکان بیشتر در شب رشد می کنند نباید در این مورد کوتاهی کرد.

متاسفانه نکته بسیار مهمی را که ایشان اصلا در نظر نگرفتند، دندان های فرزندم بود که در حال رویش بودند. گویا موضوع پوسیدگی دندان ها در اثر تخمیر شیر در دهان بسته کودک، کاملا از نظرایشان دور مانده بود.

کم کم رنگ دندان های اشکان تغییر کرد و رنگ قهوه ای روی آنها دیده می شد و از داخل و پشت کاملا سیاه شد. با نگرانی این موضوع را به اطلاع پزشک رساندم ولی باز هم متاسفانه به آن توجهی نکردند و دلیل آن را مداخله قطره آهن دانستند. در نهایت گفتند اگر لازم می دانید به یک دندان پزشک اطفال مراجعه کنید.

وقتی به دندان پزشک مراجعه کردیم گفتند که متاسفانه دندان ها دچار پوسیدگی شده اند و تاکید کردند که قطره آهن باعث پوسیدگی دندان نمی شوند و صرفا کمی تغییر رنگ به وجود می آید که می شود با شست وشو دندان ها را تمیز کرد اما شیر دادن در طول شب باعث این اتفاق شده است. باید شیر دادن در شب را قطع کرد و زمانی که کودک به سنی رسید که بتواند دهانش را باز نگه دارد مراجعه کنید تا دندان ها را ترمیم کنیم.

در مراجعه بعدی به پزشک اطفال من این مطالب را به عرض ایشان رساندم ولی باز هم نظرشان بعد از گرفتن وزن کودک این بود که او وزن لازم را نمی گیرد و ممکن است دچار سوءتغذیه شود بنابراین زمانی که شیر می خواهد باید تغذیه شود. این روند تا حدود ۲۰ ماهگی پسرم ادامه پیدا کرد.

حالا او دندان های بیشتری درآورده بود و من بسیار نگران فاسد شدن آنها بودم و متاسفانه دچار سردرگمی بدی شده بودم که در روحیه ام اثر بدی داشت.احساس مسوولیت در مقابل فرزندم مرا سخت مضطرب می کرد و استرس شدیدی داشتم و مانده بودم کدام کار صحیح است و چه باید بکنم.

نمی دانستم وزن کودک را در نظر بگیرم یا دندان های او را؟ تا اینکه متوجه شدم فرزندم دیگر تمایلی به غذا خوردن ندارد و از گاز زدن به میوه ها و مواد غذایی دیگر امتناع می کند و آب که می خورد با دستش جلوی دهانش را می گیرد بنابراین زودتر از موعد معاینه او را نزد پزشکش بردم و موضوع را شرح دادم و گفتم که شاید دلیل وزن کم او، دندان هایش باشد چون پوسیدگی دارند و او هنگام غذا خوردن درد دارد.

از غذا خوردن امتناع می کند و طبیعی است که وزن نمی گیرد و شیر من هم که برای بچه ای با این سن کافی نیست ولی باز ایشان معتقد بودند پوسیدگی دندان چاره دارد ولی سوءتغذیه مشکلات زیادی در پی خواهد داشت!

باز هم فرزندم را نزد دندان پزشک بردم و باز هم دندان پزشک همان حرف را تکرار کرد. پزشک کودک من متاسفانه اصلا متوجه این نکته نبود که دلیل از دست رفتن وزن پسرم، وجود عفونتی شدید بود که در اثر پوسیدگی دندان هایش به وجود آمده بود. این پوسیدگی به قدری عمیق شد که موجب تخریب مینای دندان های پیش بالا و خرد شدن آنها شد و کار به جایی رسید که پس از مدتی دیگر اثری از آنها باقی نماند و فقط ریشه ها در لثه وجود داشت تا زمانی که پسرم ۲ ساله شد و من با اصرار از دکتر خواستم که شیردادن را قطع کنم شاید وابستگی به شیر کمتر شود.

 در کمال تعجب این طور گفتند که برای دندان ها مانعی وجود ندارد و حداکثرش این است که با عمل جراحی دندان ها را می کشند و بعد از مدتی دندان های اصلی جای آنها را پر می کنند. مهم رشد کودک است و باز هم دستور دادند با وجود اینکه پسرم ۲ ساله شده بود به شیر دادن ادامه دهم. حس کردم این شیر خوردن برای اشکان به خصوص هنگام شب به یک عادت تبدیل شده بود ولی نمی توانستم این را به پزشکش بقبولانم.

 تا اینکه یک روز صبح که پسرم از خواب بیدار شد، ورم شدیدی در ناحیه صورت او و به خصوص لب ها و دور چشم ها همراه با قرمزی گونه هایش دیدم. او را نزد پزشکش بردیم و پیش از ۲ ساعت منتظر شدیم ولی بعد از این مدت منشی ایشان پرونده بچه را نزدشان برد و در کمال تعجب علایم را آلرژی تشخیص دادند و برایش هیدروکسی زین تجویز کردند.

واقعا باورکردنی نبود و اصرار من هم بر اینکه حداقل کودک را ببیند و معاینه کند، بی فایده بود. بنابراین ما با دریافت نسخه، آنجا را ترک کردیم و این تورم حدود یک هفته ادامه داشت و بعد خود به خود خوب شد. بعدها فهمیدم این تورم در اثر عفونت شدید دندان های فرزندم بوده که با این علایم هشدار می داد.

تا اینکه بعد از مدت کوتاهی دیگر، مجددا این ورم ها شروع شد ولی این بار کمتر بود و تنها لب هایش و سمت چپ صورتش را در برگرفت و در همین حین با لمس کردن ۲ طرف صورت بچه ام، متوجه یک برجستگی به اندازه فندق در سمت چپ صورتش در قسمت فک بالا نزدیک گوشش شدم و دهانش هم بدبو شده و آبسه شدید کرده بود.

رنگ صورت فرزندم زرد و خودش بسیار بی حال بود. این بار تلفنی وقت گرفتم و او را نزد پزشک بردم. ایشان دیگر نتوانست بگوید این آلرژی است! دندان پزشکی را معرفی کرد که بچه را فورا نزد او بردیم و وقتی شرح حال فرزندمان را شنید، خیلی تعجب کرد که چرا با وجود اینکه کودکمان بیش از ۲سال سن دارد و مشکل به این حادی برای دندان هایش پیش آمده هنوز پزشک دستور می دهد تغذیه با شیر مادر به خصوص در شب ادامه پیدا کند؟

اولین دستور ایشان قطع شیر دادن هنگام خواب بود که باید از همان شب اجرا می شد و بعد از یک هفته مصرف آنتی بیوتیک باید برای عمل جراحی آماده اش می کردیم. وضعیت بسیار دشواری بود. از طرفی گرفتن پسرم از عادت و وابستگی او به شیر مادر به خصوص هنگام خواب یک دغدغه بسیار بزرگ بود و از طرفی موضوع عفونت و پوسیدگی دندان ها و آزمایش های لازم و بیهوشی و جراحی و عوارض بعدش...

بعد از این مشکل های پیش آمد، با تأسف فراوان به این نتیجه رسیدم شیر مادر با آن همه مزایای فراوان و مفیدی که برای سلامت فرزندم داشته چگونه با یک اشتباه و دستورالعمل نادرست تبدیل به یک مشکل بسیار جدی برای پسرم شده و حالا سوالات زیادی دغدغه ذهنی ام شده اند.

اگر ظرف این مدت طولانی که پسرم دچار عفونت دندانی بود، این عفونت وارد خون او شده باشد چه می شود؟ آیا در آینده به او آسیبی جدی نمی رساند؟ آیا حالا که کودک باید از این دندان ها برای خرد کردن و جویدن غذا استفاده کند، جای خالی آنها مشکلی در گوارش فرزندم به وجود نمی آورد؟

آیا هنگام حرف زدن، آن هم در کودکی که تازه زبان باز کرده و شیرین زبانی می کند، حذف دندان های پیش تاثیری ندارد؟ و آیا چاره ای جز تحمل این وضع وجود دارد؟ ما باید منتظر باشیم تا در ۶ سالگی دندان های دائمی او دربیاید و اگر روزی در این سال ها پسرم از من بپرسید چرا مانند کودکان دیگر ۴ تا دندان در دهانش ندارد چه باید به او بگویم؟ بگویم من مجرم هستم که می خواستم با شیر مادر او را تغذیه کنم تا سالم و قوی بزرگ شود؟

● یادداشتی از دندان پزشک معالج

دکتر بهمن سراج/ متخصص دندانپزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

دندان ۱۷درصد کودکان تهرانی پوسیده است

بسیاری از کودکان در سنین شیرخوارگی دچار پوسیدگی دندانی می شوند و در صورت عدم درمان، خیلی زود دندان های شیری خود را از دست می دهند. اولین علامت پوسیدگی در این کودکان، ایجاد لکه های قهوه ای یا سفیدرنگی است که بعدا به رنگ قهوه ای در می آید. بسیاری از والدین تغییر رنگ ناشی از پوسیدگی را با تغییر رنگ ناشی از مصرف قطره آهن می دانند و تصور می کنند قطره آهن مصرفی سبب ایجاد پوسیدگی شده است.

این تصور اشتباه شایعی است و به همین دلیل توصیه می شود اولین ویزیت کودکان به وسیله دندان پزشک قبل از اولین سالگرد تولد کودک انجام شود. از جهت آماری در جوامع مختلف، بین ۱۲ تا ۳۰ درصد کودکان دچار این نوع پوسیدگی می شوند که البته ممکن است با توجه به روش مطالعه و نحوه انتخاب نمونه ها این نسبت متفاوت باشد. به عنوان نمونه در مطالعه ای در شهر تهران این آمار حدود ۱۷ درصد اعلام شده است. برای درمان اشکان و جراحی آن مجبور شدیم او را بیهوش کنیم. زمانی اقدام به درمان کودکان تحت بیهوشی می کنیم که ۲ شرط مهم وجود داشته باشد:

الف) کودک همکاری نکند و امکان کنترل رفتاری او با روش های معمول میسر نباشد.

ب) تعداد زیادی از دندان ها دچار پوسیدگی باشند. در مورد اشکان نیز به دلیل نیاز به درمان سایر دندان ها و عدم همکاری کودک به علت پایین بودن سن، مجبور به بیهوشی بودیم.

انجام این عمل نباید شما را نگران کند زیرا امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته این روش کاملا معمول و عادی است و خطرات آن مانند خطر هر روش درمانی دیگری باید تحت کنترل تیم پزشکی باشد. از طرفی یکی از اهداف درمانی دندان های شیری کمک به رشد و تکامل دندان های دائمی است. بنابراین این روش درمانی هیچ عارضه ای برای رشد و تکامل دندان های دائمی نخواهد داشت.

● دکترغلامحسین رمضانی

متخصص دندان پزشکی کودکان

از شیردهی شبانه تا پوسیدگی دندان شیری

ارزش غذایی شیر مادر بر هیچ کسی پوشیده نیست اما نحوه شیر دادن به کودک نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. در عین حال، به گفته کارشناسان، در حال حاضر کودکان زیر ۳ سال در کشور ما حداقل ۲ دندان خراب و کودکان زیر ۵ تا ۶ سال به طور متوسط ۵ دندان پوسیده دارند. البته درصد بالایی از پوسیدگی های دندانی کودکان نیز ناشی از شیردهی شبانه غلط به کودک است. در این باره گفتگویی داشته ایم با دکتر غلامحسین رمضانی، متخصص دندان پزشکی کودکان و عضو هیات مدیره انجمن دندان پزشکی کودکان ایران در این باره که می خوانید:

▪ آقای دکتر! پوسیدگی دندان چقدر بین کودکان ایرانی شایع است؟

بیماری های لثه ای و پوسیدگی دندان از شایع ترین بیماری های دهان محسوب می شود به طوری که سازمان جهانی بهداشت، پوسیدگی دندان را حتی یک بیماری عفونی تلقی می کند زیرا به دنبال این پوسیدگی ممکن است یک عفونت شدید ایجاد شود. از طرفی اساس کار باید روی اصل پیشگیری باشد و تمام آموزش های مربوط به پیشگیری از بیماری های دهان و دندان باید از همان دوران کودکی شروع شوند زیرا در این صورت است که والدین نسبت به اجرای این آموزش ها انگیزه پیدا می کنند.

▪ این درست است که بگوییم درصد بالایی از پوسیدگی های دندانی کودکان ناشی از شیر دادن نادرست به کودک هنگام شب است؟

یک نوع پوسیدگی ناشی از شیر شبانه وجود دارد و این اختلال زمانی به وجود می آید که مادر بعد از یک سالگی به کودک هنگام شب شیر بدهد. این کار به پوسیدگی بسیار وسیعی در دهان کودک منجر می شود و علاوه بر اینکه با درد و عفونت زیادی همراه است، درمان موفقی هم نخواهد داشت و در نهایت چاره ای جز کشیدن دندان پوسیده وجود ندارد. در واقع بیشتر مادران در طول شب به دفعات مکرر یا با هر بار بیدار شدن کودک به او شیر می دهند غافل از اینکه همین شیر شبانه بیشترین تاثیر را در پوسیدگی دندان ها دارد زیرا با توجه به اینکه در طول شب ترشحات بزاقی دهان کم می شود، سرعت پوسیدگی دندان ها و تجمع میکروب های پوسیدگی زا در داخل دهان افزایش پیدا می کند.

▪ چه عوامل دیگری در پوسیدگی دندان کودکان موثرند؟

در کنار این موضوع، میکروب های مولد پوسیدگی، تغذیه نامناسب و به ویژه مصرف مواد قندی به مرور زمان پوسیدگی های شدید دندانی را به دنبال دارد. همزمان با رویش دندان ها در کودکان، میکروب های پوسیدگی زا در دهان شروع به فعالیت می کنند که هرچه اقدامات بهداشتی ضعیف تر باشد، این میکروب ها فعالیت بیشتری خواهند داشت.

▪ چطور می توان از این پوسیدگی ها پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از پوسیدگی دندان های کودک بعد از یک سالگی باید شیر دادن در شب به صورت کنترل شده و نه به دلخواه کودک باشد. بعد از هر بار شیر خوردن هم می توان مقدار کمی آب به کودک داد تا شیر لابه لای دندان های کودک نماند.

▪ یکی از عادت های غلط در برخی مادران این است که قاشق یا پستانک کودک را قبل از اینکه در دهان کودک بگذارند به منظور تمیز کردن، اول داخل دهان خود می گذارند. در این باره توضیح می دهید؟

همزمان با رویش دندان ها، میکروب های پوسیدگی زا وارد دهان شده و شروع به فعالیت می کنند که این عادت غلط برخی مادران باعث می شود این میکروب های پوسیدگی زا زودتر وارد دهان کودک شوند و به همان نسبت پوسیدگی های دندان را در کودک افزایش می دهند.

▪ بسیاری از مادران نگران این موضوع نیستند چون می گویند عمر دندان های شیری تا ۷ سالگی است؟

یکی دیگر از باورهای غلط در این زمینه این است که گفته می شود عمر دندان های شیری تا ۷ سالگی است و این تصور باعث شده تا در حفظ و بهداشت دندان های شیری سهل انگاری شود. در عین حال، حدود ۷۰ درصد از ناهنجاری های دندانی در سنین بالا، ناشی از کم توجهی به دندان های شیری و زود از دست دادن این دندان ها است.

▪ آیا پستانک و شیشه شیر هم در پوسیدگی دندان کودکان موثر است؟

خیلی از پدر و مادرها وقتی برای خرید سیسمونی می روند، پستانک و شیشه شیر را هم در فهرست خریدشان قرار می دهند ولی توصیه پزشکان و دندان پزشکان این است که از خرید پستانک و شیشه صرف نظر کنید چرا که ضررهای مکیدن پستانک برای کودک خیلی بیشتر از منافع کوتاه مدت آن است.

پستانک حتی ممکن است در سخن گفتن کودک اختلال ایجاد کند و نظم دندانی او را به هم بزند. شاید شما عادت داشته باشید تا کودکتان گریه کرد پستانک یا شیشه شیر را در دهانش بگذارید ولی با این کار به کودکتان خیانت کرده اید. مکیدن انگشت، پستانک و سرشیشه به علت تاثیر روی ساختمان فک و دندان ها و جلو آمدن زبان می تواند باعث اشتباه در تلفظ کلمات و حتی در بعضی موارد، ایجاد اختلال در بلع شود. در عین حال، معمولا کودکانی که شب ها با شیشه شیر می خورند تا مدت ها شیشه را در دهانشان نگه می دارند و احتمال پوسیدگی دندان کودک با باقی ماندن شیر بین دندان ها افزایش می یابد.

▪ والدین برای پیشگیری از مشکلات دندانی کودکان باید چه اقدامی انجام دهند؟

والدین برای پیشگیری از این مشکلات باید بعد رویش اولین دندان (از حدود ۶ ماهگی) کودک را به دندان پزشک ببرند و این روند باید به طور متناوب هر ۶ ماه یک بار ادامه یابد. در عین حال، والدین باید مسواک زدن را از سنین ۳ تا ۴ سالگی و استفاده از نخ دندان را در سنین مدرسه به کودک آموزش دهند.

● دکتر اکبر کوشانفر

 متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

شیر مادر هیچ عیبی ندارد

 از آنجا که تغذیه با شیر مادر، بهترین تغذیه برای تامین سلامت جسمی و روانی شیرخواران است، در ابتدا به پرسشی که ذهن این مادر گرامی را به خود مشغول کرده پاسخ می دهم: شیر مادر هیچ عیبی ندارد.

شیر مادر صرفا غذای نوزاد نیست بلکه مقدمه رشد و تکامل کودک است. این در آغوش کشیدن و تماس نزدیک مادر و نوزاد، بخشی از فرآیند تکامل کودک بوده و در اعتماد به نفس، عزت نفس و ارتقای هوش نوزادتان بسیار موثر است. مزایای بی شمار تغذیه با شیر مادر حتی برای خود مادران نیز مفید است.

اینکه اصرار داریم بچه را بلافاصله روی سینه مادر بگذارند، به دلیل شروع انقباض عضلانی رحم و کاهش میزان خون ریزی مادر و اولین مزیت شیر دادن است. کاهش طبیعی وزن مادر در دوران شیردهی و حذف چربی های خون از دیگر مزایای شیر مادر است همچنین شما با شیر خود ضریب هوشی کودکتان را ۸ تا ۹ درصد بیشتر از بچه هایی کرده اید که از شیرمادر تغذیه نشده اند. نباید هرگز این شبهه برایتان پیش بیاید که اشتباه کرده اید یا پزشک کودکتان توصیه نابجایی کرده است.

اینکه آغوز را به او هدیه داده اید یعنی بهترین واکسن دنیا را برایش تهیه و سلامت کودک تان را با تغذیه انحصاری شیر مادر در مقابل اسهال، استفراغ و عفونت های مختلف تضمین کرده اید. معمولا توصیه می کنیم بچه ها تا ۲ سالگی شیر بخورند. به این ترتیب که تا ۳، ۴ ماهگی از مادر می خواهیم هر وقت نوزاد شیر خواست، چه شب و چه روز به او شیر بدهد اما از پایان ۴ ماهگی تاکید داریم ۱۱ یا ۱۲ شب بچه را از دو پستان به خوبی شیر بدهد تا سیر شود، سپس درجه حرارت اتاق را مناسب نگه دارد و پوشک بچه را تعویض کند تا او در آرامش تا ۵ و ۶ صبح بخوابد.

اگر در جدول پایش رشد همه چیز مناسب باشد، نیازی نیست مادر تلاش کند شیردهی مرتب شبانه داشته باشد. او نیاز دارد در طول شب استراحت کند به خصوص مادرانی که کارمند هستند اگر استراحت خوبی نداشته باشند شیرشان کم می شود.

گاهی هیچ تغذیه آنچنانی هم صورت نمی گیرد و مادر فقط برحسب عادت کودک مجبور است از خواب بیدار شود و او را در آغوش بگیرد و پس از چند بار مکیدن سینه، شیرخوار می خوابد و یک ساعت بعد دوباره درخواست شیر می کند. همین خواب منقطع، مادر را اذیت می کند و باید از ۶ ماهگی که بچه علاوه بر شیر غذای تکمیلی هم می خورد برای آخر شب غذای مناسبی در نظر بگیرند که کودک خوب سیر شود و تا صبح بخوابد. مادران باید بدانند رویش دندان های کودک از ۶ ماهگی به بعد است و لازم است دندان پزشک اطفال کودکشان را معاینه کند.

می خواهم مطلب مهمی را به این مادر و دیگر مادران عزیز بگویم؛ کمتر اتفاق می افتد که در صورت رعایت بهداشت دهان و مسواک زدن آخر شب، فقط به دلیل شیر خوردن شبانه این تغییرات وسیع و پوسیدگی اینچنینی رخ دهد. شاید این مورد خاص لازم دارد از نظر اشکالات دیگر موجود هم موردبررسی قرار گیرد. به عنوان نمونه گاهی به دلیل عدم توجه در تجویز مکمل ها و ویتامین ها یا در رژیم غذایی کودک، از جمله کمبود ویتامین B یا کلسیم همزمان با شروع غذای تکمیلی، این پوسیدگی ها اتفاق می افتد. از یک سالگی به بعد لازم است لبنیات، شیر، ماست و دیگر مواد حاوی کلسیم به بچه داده شود و از جذب خوب کلسیم هم اطمینان حاصل کنید.

● دکترسیدوحید شریعت

 روان پزشک و استادیار دانشگاه

 دنبال مقصر نگردید

 اولین توصیه ای که می خواهم به این مادر عزیز داشته باشم حفظ آرامش است. شما نباید خود را به خاطر این پیامد ناخوشایند سرزنش کنید یا اجازه بدهید کسی شما را مورد بازخواست قرار دهد.

صحبت کردن در مورد اینکه چرا این اتفاق افتاد یا چه کسی مقصر است، فقط باعث فرسایش روحی شما می شود. با خودتان بگویید که به زودی دندان های دایمی درمی آید و این اتفاق را به عنوان یک زنگ هشدار تلقی کنید. هشدار برای مراقبت هر چه بیشتر از دندان های دیگر، چون دندان های آسیای او در شیوه غذا خوردن اش مهم هستند و نباید مجال پوسیدگی به آنها بدهید.

برای اینکه توجه کودک شما به ویژه در چند سال آینده که قوه درک و فهم بیشتری به مسایل پیدا می کند، به فقدان دندان هایش معطوف نشود، سعی کنید روی این قضیه تمرکز نکنید. اگر مدام در مورد بی دندانی او و اینکه چقدر طول خواهد کشید تا دندان دایمی جایگزین اش شود حرف بزنید اعتماد به نفس او را خدشه دار خواهید کرد. باید سعی کنید آراستگی و زیبایی کودکتان را با وسایل تزیینی که به موهای او می زنید یا کلاه های خاص در مورد پسران یا لباس های زیبا و خلاصه تعریف و تمجید از زیبایی های دیگر در چهره اش نمایان است تکمیل کنید تا کمتر به مساله دندان هایش بپردازد.

لازم است به دیگران به ویژه مادربزرگ و پدربزرگ هایش یا افراد نزدیک تر خانواده که در ارتباط بیشتری با او هستند سفارش کنید از بچه در مورد دندان هایش چیزی نپرسند. «ای وای! پسر گلم! یادختر گلم! دندانت چی شده؟!» نکته بعدی اینکه به کودکتان نگویید وقتی ۷ ساله شوی دندان جدیدی درمی آوری، چون او زمان را درک نمی کند. بچه ها معنای کمیت را نمی فهمند و گذشت زمان و انتظار کشیدن آنها را کلافه می کند. هرگز نگویید تا یک هفته دیگر، تا یک ماه دیگر فلان اتفاق می افتد یا این هدیه را برایت می خرم.

بچه ها را با اضطراب و انتظار بی جهت مواجه نکنید. کافی است به آنها در حفظ و مراقبت دندان ها توصیه کنید و شست وشوی دندان، شیوه صحیح مسواک زدن یا مراجعه به دندان پزشک را برای آنها جذاب کنید اما مراقب باشید حین صحبت ها و آموزش هایتان حرفی مبنی بر ایجاد ترس و دلهره نباشد «اگر مواظب دندان هایت نباشی مجبور می شویم بکشیمش و بی دندان می مانی!» سعی کنید از مهارت ها و نقاط قوت کودک خود با تعریف و تمجید یاد کنید.

● دکتر نسیم نادری

متخصص قلب و عروق

 عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بیمارستان قلب شهید رجایی

هر عفونتی به رماتیسم قلبی منجر نمی شود

یک باور شایع که امروز در عموم مردم رایج شده نگرانی افراد از عوارض بیماری های عفونی در اطفال است که در سنین بالاتر مانند نوجوانی باعث بروز بیماری های قلبی خواهد شد. این باور از آنجایی بین مردم رواج یافت که مشخص شد گلودردهای چرکی که در اطفال بسیار شایع است در صورت عدم درمان کامل و صحیح می تواند به تب روماتیسمی منجر شود و این تب به نوبه خود روی دریچه ها و بافت قلب اثر مخربی خواهد داشت. باید توجه داشت که هر نوع عفونتی مانند عفونت دندان یا گوش که معمولا اطفال به آن مبتلا می شوند نمی تواند فرد را مستعد به تب روماتیسمی و در ادامه آن نارسایی قلبی در سن بالاتر کند.

 تنها عفونتی که از نظر بروز عوارض قلبی در آینده مهم است و باید به طور کامل درمان شود تا منجر به تب روماتیسمی نشود نوعی از گلودرد چرکی است که عامل آن نوعی باکتری به نام استرپتوکوک بتاهمولیتیک گروه A است و خانواده ها نباید نسبت به دیگر عفونت هایی که در کودکان دیده می شود و تحت نظر پزشک اطفال درمان می شود نگرانی داشته باشند.

در مورد گلودرد چرکی نیز باید بگویم که باتوجه به سطح فعلی بهداشت خانواده ها و همچنین بررسی های دوره ای کودک توسط پزشک اطفال، خوشبختانه این بیماری به طور کامل و صحیح درمان می شود و باعث بروز عوارض ثانویه در آینده نخواهد شد. شاید این یادداشت کوتاه بیشتر از همه برای این مادر جوان، خوشایند باشد و او را از نگرانی درآورد. امیدوارم همه شما با آگاهی رسانی صحیح کمک کنید باورهای غلط رواج یافته اصلاح شوند تا ضمن اینکه به سلامتی فرزندتان و وسواس در مورد تکمیل دوره درمانی که پزشکان تجویز می کنند می پردازید از نگرانی های بی جهت که به فرسایش روحی والدین منجر می شود ممانعت کنید.

● دکتر محمدرضا خامی

 متخصص سلامت دهان و دندان پزشکی اجتماعی و عضو هیات علمی دانشکده دندان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

از حالا تا ۳ سالگی هر شب بدون خمیردندان برایش مسواک بزنید

دندان های کودکان از بدو رویش نیاز به مراقبت دارد. درصورت عدم مراقبت کافی و ایجاد عادات نادرست در کودک، ممکن است دندان های کودک دچار پوسیدگی های وسیعی به نام «پوسیدگی شیشه شیر» شود. این عارضه عمدتا دندان های فک بالا را درگیر می کند. برای پیشگیری از این حالت باید توصیه های زیر را در نظر داشت:

توصیه می شود اولین ویزیت دندان پزشکی کودک، همزمان با رویش اولین دندان یعنی حدود ۶ ماهگی باشد. مادر باید بعد از هربار شیرخوردن به خصوص قبل از خواب شبانه دندان های کودک را با گاز استریل مرطوب تمیز کند. نباید به شیر یا آب کودکان قند اضافه کرد.

 اگر کودک زمان شیر خوردن به خواب می رود (که باید حتی الامکان از ایجاد این عادت در کودک جلوگیری کرد) و همچنین هنگام شیرخوردن شبانه، باید یا به روش فوق بلافاصله دندان های کودک را تمیز کرد یا حداقل مقداری آب به او داد تا غلظت شیر باقیمانده در دهان را کم کند.

می توان از مسواک های انگشتی که در داروخانه ها موجود است هم برای تمیز کردن دندان های کودک استفاده کرد. به محض اینکه کودک به مرحله ای از رشد و تکامل رسید که توانست دهان خود را برای مسواک زدن باز نگه دارد، مادر باید برای او بعد از هر وعده غذایی، یا حداقل شب قبل از خواب مسواک بزند.

البته تا زمانی که ریفلاکس بلعش کامل نشده و توانایی تخلیه کامل محتویات دهان را پیدا نکرده (یعنی حدود ۳ سالگی) نباید از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کرد. بعد از آن هم فقط باید به اندازه یک نخود روی مسواک خمیردندان گذاشت. تا ۷ سالگی مسواک زدن کودک باید تحت نظارت والدین باشد. باید تا حد امکان کمتر میان وعده های حاوی قند (مانند شکلات و شیرینی) به کودکان داد و به جای آن از میان وعده های سالم مانند میوه، نان و پنیر و خشکبار غیرنمکی استفاده کرد. بعد از مصرف تنقلات قندی اگر امکان مسواک زدن فراهم نباشد باید دهان را حداقل با آب خالی بشوییم.

قطره آهن به خودی خود، باعث پوسیدگی نمی شود و فقط باعث رنگ گرفتن دندان ها می شود. البته قندی که جهت بهبود مزه قطره آهن به آن اضافه می شود، می تواند پوسیدگی زا باشد. برای پیشگیری از رنگ گرفتن دندان ها یا پوسیدگی آنها می توان قطره آهن را در قسمت انتهایی دهان کودک ریخت و همچنین بعد از دادن قطره آهن کمی آب به کودک داد یا دندان ها را با گاز تمیز مرطوب پاک کرد.

● دکتر سمانه رازقی

دندان پزشک کودکان

 استادیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین

ویزیت دندان پزشکی تا قبل از یک سالگی الزامی است

از نظر علمی، بهترین زمان برای اولین ویزیت دندان پزشکی، همزمان با رویش اولین دندان شیری است. میانگین این زمان حدود ۸ ماهگی است. اگر برای والدین چنین امکانی وجود نداشت یا دسترسی به دندان پزشک اطفال که می داند چطور باید کودک را معاینه کند، مقدور نبود تا یک سالگی لازم است اولین معاینه دندان پزشکی صورت گیرد.

در این ملاقات اولیه، دندان پزشک روش های رعایت بهداشت و اینکه چطور باید دندان های کودک را تمیز کنند و حتی رژیم غذایی که می تواند سلامت دندان های کودک را تضمین کند به مادر و پدر می آموزد. این نکته را همه والدین باید مدنظر قرار دهند و تا یک سالگی لااقل یک بار کودکشان را نزد دندان پزشک ببرند. آنها نباید منتظر توصیه کسی باشند. این اولین اشتباه مادر گرامی از روی ناآگاهی بوده است. اما اولین تغییر حالت یا علامتی که می تواند دال بر پوسیدگی دندان باشد، چیست؟ یک مادر چگونه می تواند متوجه آن شود؟ لازم است بدانید اولین دندان هایی که در بچه ها پوسیده می شوند، دندان های قدامی فک بالا هستند.

علتش هم می تواند این باشد که این دندان ها معمولا قبل از یک سالگی درمی آیند و بچه های زیر یک سال حتی شب ها نیز شیر می خورند و در حالی که سر شیشه را در دهان دارند یا پستان مادر را می مکند به خواب می روند. در شرح حال بسیاری از بچه هایی که با پوسیدگی دندان های جلویی فک بالا به کلینیک های دندان پزشکی مراجعه می کنند عادت شبانه شیر خوردن را ذکر می کنند. علاوه بر این علت اصلی پوسیدگی، عدم رعایت بهداشت هم باعث می شود این پوسیدگی ها به سرعت رشد کنند.

همان طور که می دانید مقدار بزاق دهان هنگام خواب به شدت کاهش می یابد. (حتما تا به حال متوجه خشکی دهانتان هنگامی که از خواب بیدار می شوید، شده اید.) و مادرانی که نسبت به رعایت بهداشت دهان کودکشان بی دقت هستند، اجازه می دهند این پوسیدگی پیشرفت و به سرعت دندان های فک بالا را درگیر کند. در صورت ادامه روند شیردهی شبانه حتی دندان های آسیا نیز دچار پوسیدگی می شوند. پوسیدگی دندان های آسیا بسیار جدی تر است چون بچه ها را در امر جویدن غذا با مشکل مواجه می کند و از تغذیه عادی عقب می اندازد.

مادران باید به علامت اصلی پوسیدگی دندان ها یعنی تغییرات ظاهری و حفره دار شدن سطح سفیدرنگ دندان یا همان تغییر ظاهر مینای دندان حساس باشند و برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی، توصیه هایی را از دندان پزشک بخواهند چون زیر ۲ سال هیچ اقدام درمانی نمی توان کرد. یکی دیگر از دلایلی که باعث می شود مادران متوجه پوسیدگی دندان های کودک نشوند، نسبت دادن تغییر حالت و رنگ دندان ها به قطره آهن است. چون برای بچه ها از ۶ ماهگی قطره آهن تجویز می شود و هر چه سعی کنید باز هم تغییر رنگ مختصری به دندان های کودک می دهد، توجه مادران از دندان ها کاسته می شود.

البته باید تاکید کنم تغییر رنگ بسیار مختصر در اثر قطره آهن با مسواک زدن برطرف می شود و اگر سعی کنید قطره را درست در انتهای دهان بریزید دندان ها رنگ نمی گیرند. بعد از دادن قطره لازم است به بچه آب بدهید یا دندان هایش را با گاز مرطوب تمیز کنید.

همان طور که این مادر گرامی هم اظهار کردند پیشرفت پوسیدگی با علامت درد (بچه اجازه نمی داد دست به سمت دهانش ببرند) خود را نشان داده است. گاهی بچه ها دندان شان را مدام لمس می کنند یا تب بدون علت یا بیماری خاص دارند. اینها دلیل پیشرفت پوسیدگی است. اگر از این مرحله بگذرد آبسه و تورم ظاهر می شود و گاهی آنقدر پوسیدگی ریشه را تخریب می کند که چاره ای جز کشیدن دندان نمی ماند. والدین عزیز نباید مضطرب شوند. فقط کافی است ویزیت قبل از یک سالگی داشته باشند و توصیه های دندان پزشک را جدی بگیرند.

دندان پزشک به شما خواهد گفت شیرینی یا شکلات به ویژه شکلات های چسبنده به بچه ندهید و اگر گاهی به او دادید دهانش را بشویید یا از او بخواهید مقداری آب بنوشد. در رژیم بچه مقدار قند باید محدود باشد. ضمنا شیوه مسواک زدن به بچه را آموزش می دهد. به خاطر بسپارید حتی اگر پوسیدگی سطحی در چنین مواقعی اتفاق بیفتد با رعایت بهداشت پروسه پوسیدگی متوقف می شود یا خیلی کند خواهد شد.

اگر شما به دندان پزشک مراجعه کنید، او با یک بررسی ساده می تواند با ترکیبات خاص فلوراید داری که در اختیار دارد (اشکال خاصی از مواد برای بچه های زیر ۳ سال وجود دارند) و انجام فلورایدتراپی، مانع پوسیدگی دندان های کودکتان شود یا تا حدود زیادی از روند تخریب بکاهد. با این کار فرصتی به دست می آید که سن بچه افزایش یابد.

بچه های ۳ سال به بالا با ترفندهای خاص همکاری خوبی دارند و روی یونیت دندان پزشکی قرار می گیرند و امکان درمان پوسیدگی را فراهم می کنند. در حال حاضر این کوچولو دندان های قدامی اش را از دست داده است. هر چند فقدان این دندان ها در امر جویدن خللی ایجاد نمی کند اما از منظر زیبایی و همچنین تلفظ برخی حروف مشکل ساز خواهد شد. تلفظ حرف هایی مانند «ف» «ر» یا «ل» امکان دارد به درستی انجام نشود.

در این حالت برخی از والدین اصرار می کنند از منظر زیبایی نمای دندان های جلویی برای بچه بازسازی شود. به این منظور پلاک های خاص ثابتی طراحی می شود که مانند یک پروتز که ساخته شده از اکریلیک های خاص همرنگ دندان است عمل می کند و با بند مخصوصی به دندان های عقبی کودک وصل می شود.

این پروتز صرفا جنبه زیبایی دارد و هیچ کمکی به جویدن بچه نمی کند و کارایی دیگری ندارد. تاکید بیشتر ما در مورد پوسیدگی دندان های عقبی است که متاسفانه از دید والدین پنهان می ماند. توصیه می کنم حتما با مراجعه به دندان پزشک مانع این روند پوسیدگی شوید و یادتان باشد اگر این اتفاق برای دندان های عقبی بیفتد بچه را با مشکل جدی غذا خوردن روبه رو می کند. خدا را شکر این مادر عزیز به موقع به داد دندان های آسیای اشکان رسیده است.

منبع: www.salamat.ir