درک کودکان و نوجوانان از مفاهیم دینی؛(کودکان ایرانی و مفهوم خدا)

امروز به بیان نتایج تحقیقی در باره ی چگونگی پاسخگویی کودکان 3 تا 13 سال تهرانی به سوالاتی درباره ی مفهوم خدا می پردازیم، در ادامه ی مطلب می توانید ویژگیهای این مفهوم را در سه دوره ی سنی دنبال کنید...

ج) پژوهشی دیگر پیرامون مفهوم خدا

برای آنکه به چگونگی درک مفهوم خدا در نزد کودکان ایرانی نیز اشاره ای داشته باشیم و از این رهگذر به یک نکته ی اساسی که همانا مشابهت بسیاری از نتایج با یافته های گلدمن است، پی ببریم ، خلاصه ی نتایج تحقیقات مشترک دو تن از محققان ایرانی را در این زمینه مطرح می کنیم. این تحقیق که به چگونگی پاسخگویی کودکان 3 تا 13 سال تهرانی به سوالاتی درباره ی مفهوم خدا می پردازد، در سه دوره ی سنی ویژگیهای این مفهوم را تبیین می کند:

یک: کودکان 3 تا 6 سال

این کودکان در پاسخ به سوالات طرح شده درباره ی خدا، شکل، مکان و خصوصیات او ، از نظر درک و بیان این مفهوم ناتوان می باشد. تصور خام مادی و انسان گونه ی آنها از خدا را می توان در پاسخ ها دریافت. تعداد قابل توجهی ادعا کرده اند که خدا را می توان دید و اکثریت کسانی که این ادعا را رد کرده اند دلایل خود را دوری خود از خدا و اینکه خدا در آسمان هاست ، بیان داشته اند که این دلایل نشانگر قابل روئیت بودن خدا در نزد آنان است.

وقتی از آنها پرسیده شد که «آیا با دوربین قوی می توان خدا را دید؟» بیش از نیمی از آنان پاسخ مثبت دادند و بقیه نیز دلایل خود را نداشتن دوربین یا بالاتر بودن خدا دانسته اند.

پاسخ های کودکان به این سوال که «آیا با سوار شدن به موشک می توان خدا را دید؟» مشابه سوال پیشین است که در مجموع تصور مادی و قابل روئیت بودن خدا را می توان از آن نتیجه گرفت.

90 درصد آنها اگر چه در پاسخ به سوال «آیا خدا در همه جا هست؟» پاسخ مثبت داده اند ، اما در پاسخ به این سوال که «آیا در جاهای خاص نیز هست؟» 60 درصد پاسخ منفی یا نمی دانم داده اند و این نشانگر ناتوانی و عدم ثبات ذهنی کودکان این مقطع سنی در اثبات آنچه اظهار می دارند، است .

دو: کودکان 6 تا 9 سال

اگرچه درصد پاسخ های نمی دانم یا بدون واکنش کودکان 6 تا 9 سال نسبت به کودکان 3 تا 6 سال کمتر است، اما پاسخ های این مقطع سنی نیز ناتوانی آنها را در درک مفاهیم انتزاعی مانند خدا روشن می سازد و حکایت از مادی بودن تصور آنها از خدا را دارد.

البته این تصور در حال ظریف تر و نامرئی شدن و به صورت شعله، آتش یا نور در آمدن است. هنوز آثار اعتقاد به قابل روئیت بودن خداوند در میان آنها وجود دارد و تشبیه به انسان در پاسخ های آنان همچنان به چشم می خورد اما به صورت انسانی با وجودی فوق العاده از نور.

اگرچه 87 درصد آنان معتقدند خدا در همه جا هست، اما 54 درصد آنان وجود خدا را در جاهای خاص رد کرده اند که این نشانگر عدم توانایی آنان برای حل به ظاهر این تناقض است.

سه: کودکان 9 تا 13 سال

پاسخ های کودکان در این مقطع سنی از نظر کمی و کیفی نسبت به مقاطع سنی پایین تر متفاوت است و نشانگر شروع توانمندی ذهنی آنان برای درک مفهوم انتزاعی خداست.

68 درصد آنان به آفریننده بودن ، خالق بودن یا صفات برجسته ی خداوند اشاره داشته اند، اگرچه این دلیل فهم واقعی آنان از این معانی نیست. هیچ کودکی در هیچ یک از سه سوال مربوطه به روئیت خداوند، ادعا نکرده است که می توان خدا را با چشم یا هر وسیله ی مادی دیگری مشاهده نمود.

قریب به اتفاق آنان به اینکه خداوند در همه جا حتی در جاهای خاص هست، اعتراف کرده اند که نشان از بالا رفتن توانایی ذهنی آنها برای درک مفهوم انتزاعی خدا و حل آنچه که در مراحل پیشین مشکل به نظر می رسید دارد، اما نمی توان از تاثیر عناصر تفکر عینی و آثار نارسایی هایی در تفکر که مانع از عبور کامل آنان به سوی تفکر انتزاعی می شود، غافل ماند؛ مانند آنکه هنوز تعداد کمی از آنان خدا را به چیزهایی مانند نور، گاز بی رنگ، ابر، فرشته تشبیه می کنند و در تلاشی دیگر سعی دارند تا تصویری از خدا به صورت خورشید، شعله های آتش و امواج نور را ارائه دهند.

در ادامه ی این مجموعه به نحوه ی پاسخگویی به سوالات کودکان در این باره خواهیم پرداخت...