تربیت دینی 16؛ انتقال مفاهیم دینی با استفاده از ایمان (قسمت اول)

شاید تا به حال گمان می کردیم که اگر کسی مسلمان شود حتما مومن هم هست، اما آیا مسلمان بودن و مومن بودن یکی است؟

در این قسمت به تعاریفی از ایمان می پردازیم تا با این واژه بیشتر آشنا شده و اهمیت آن را بیشتر درک کنیم، در قسمت بعدی به انواع ایمان و تکنیک هایی که در بالا بردن ایمان به ما و کودکانمان کمک می کند می پردازیم.

با ما همراه باشید...

آیا ایمان، به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی دین است یا اینکه پذیرش دین را برای ما آسان تر می کند؟

باید از هر دو جهت به ایمان پرداخت . ایمان تسهیل کننده ی تفهیم است . بچه ای که مومن باشد مسائل را بهتر درک می کند . فهم برخی از مفاهیم دینی ، یک مقدمه نیاز دارد که آن هم ایمان است. ایمان قدرت فهم انسان را افزایش می دهد و موجب می شود که بچه ها در ارتباط با یک سری از مفاهیم، خوش فهم شوند . مثلاً در مورد مفهوم عدالت و ظلم . ظلم  جرم بزرگی  است ؛ اگر صفای ایمان در بچه ی شما نباشد ، بزرگی این جرم را درک نخواهد کرد .

ما برای انتقال برخی از مفاهیم دینی مشکل داریم . ما می خواهیم کیفیت خوبی و بدیِ یک کاری را منتقل کنیم ، مثلاً بگوییم که تشکر از خدا خیلی واجب است . اگر فرد ایمان نداشته باشد نمی تواند مقدار نورانیت و صفایی که در شکر وجود دارد را درک کند . ایمان صفای باطن در انسان ایجاد می کند . اگر این صفای باطنی در بچه بوجود آمد ، فهم چیزها برای او ممکن می شود . در آیات اول سوره ی بقره خداوند می فرماید که افرادی که مومن نیستند نمی توانند برخی از چیزها را بفهمند . ما می خواهیم مقدسات و ارزش ها را به بچه های خود منتقل کنیم ، فهم این مسائل وابسته به ایمان است . لذا ما در سه یا چهار سالگی ابتدا باید لا اله الا الله را به بچه ها آموزش بدهیم بعد توحید را آموزش داده و خدا باوری را در بچه های خود تقویت کنیم (برای کسب اطلاعات بیشتر به «تربیت دینی 2؛ بسترسازی و ایجاد مقدمات روحی » مراجعه شود) با این کار خودبخود بچه ها خیلی چیزها را درک می کنند .

ممکن است بچه ای بسیار باهوش بوده و دروس ریاضی و غیره را به خوبی یاد بگیرد اما خوش فهمی دینی نداشته باشد . گاهی اوقات این نافهمی ها و یا کج فهمی های مسائل دینی ناشی از نبود ایمان و یا ضعیف بودن آن است ، در نتیجه قدرت عقل و فهم کاهش پیدا می کند. بنابراین ما باید ایمان بچه ها را افزایش دهیم تا فهم معارف دینی برای آنها ممکن شود . همانطور که هریک از دروس و علوم نظری برای یک سری افراد خوب است و باید در آن رشته ادامه تحصیل دهند ، برخی نیز نسبت به علوم دینی خوش فهمی پیدا می کنند . این افراد ، انسان های خاصی نیستند، بلکه مومن هستند .

از بُعد دیگر ، واقعاً ایمان یکی از کلیدی ترین مفاهیمی است که باید آموزش داده شود ولی گاهی ما از آن غفلت می کنیم . اکثر پدر و مادرهای ما دچار این مشکل هستند . یعنی می خواهند کودکان خوبی تربیت کنند اما به ایمان آنها کاری ندارند . همه ی صفات خوب را به او آموزش می دهند و از او می خواهند که آن گونه باشد، اما بر روی قیامت باوری او کار نمی کنند . بشر به گونه ای ساخته شده که اگر قیامت باور نباشد ، وجدان نمی تواند همیشه او را یاری کند . یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر آمده و تعدادی از  پیامبران و اوصیای الهی به شهادت رسیده اند که ایمان افراد را بالا ببرند، اما ما به بچه های خود می گوییم که ما به ایمان شما کاری نداریم و این یک مسئله ی فرعی است . ایمان یک مسئله ی شخصی است اما فرعی نیست .

برخی از پدر و مادر ها وحشت دارند به بچه های خود بگویند که ما زودتر از شما به سمت قیامت می رویم . حتی حاضر نیستند در مورد مرگ با آنها صحبت کنند . ما چقدر باور داریم که امام زمان (ع) بیشتر از مادر به ما علاقه دارد؟ چقدر باور داریم که شب ها امام زمان (ع) بخاطر گناهان ما از خداوند عذر خواهی می کند ؟ چقدر این سخن امیرالمومنین (ع) را باور داریم که هرگاه می فرمودند من شیعیان خود را دوست دارم در ادامه می گفتند که خدای من بیشتر از من شیعیان را دوست دارد؟

  اگر باور داشته باشیم که خداوند اینقدر ما را دوست دارد ، در وجود خود کمبود محبت احساس نخواهیم کرد. کمبود محبت ریشه ی بسیاری از بدبختی های ما است . این باور بسیار شیرین و ساده است . مانند باور قیامت نیست که همراه با هول و هراس باشد . ما باید به باور ، به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی اهمیت بدهیم . به نظر برخی از علما اگر باور انسان بالا برود نیازی به درس اخلاق نیست .

فرق اسلام با ایمان چیست؟ آیا تنها انجام تکالیف دینی به معنای ایمان است یا اینکه مفهومی فراتر دارد؟

مسلمان یعنی کسی که تسلیم شده است . دلیل تسلیم او یا بخاطر جو اجتماعی یا به خاطر اقتضای منافع و یا بخاطر منطق قوی  است . گاهی ما مسلمان علمی داریم که ایمان به قلب او نفوذ نکرده است و به دنبال بهانه است تا راه فرار پیدا کند . این فرد مسلمان است اما مومن نشده است و به دنبال بهانه است تا از قید استدلال های شما فرار کند. حتی اگر این بهانه یک مسئله ی غیر مستدل و ضعیف هم باشد آن را قبول می کند . بنابراین مسلمان کسی است که به هر دلیل تسلیم شده است . برخی از افراد به صورت عاطفی مسلمان هستند اما باز هم مومن نیستند. اگر یک روز پیامبر گرامی اسلام یک اخم به او بکند ، کافر می شود .

زمانی ابن ملجم نزد امیرالمومنین (ع) آمد و از امامت ایشان تعریف کرد . حضرت اسم او را پرسیدند . گفت من ابن ملجم مرادی هستم . حضرت فرمودند : لااله الا الله و تعابیری از این گونه را بیان کردند . او پرسید : چرا شما ناراحت شدید؟ حضرت فرمودند : تو همان ابن ملجم مرادی هستی که من را به قتل می رسانی . او گفت همین الان من را بکشید . در همه ی عالم شما عزیزترین کس نزد من هستید . این فرد در واقع احساساتی شده بود و بخاطر برخی از ویژگی های آن حضرت به ایشان علاقه پیدا کرده بود . اما بعداً خانمی سر راه ایشان قرار می گیرد و بخاطر علاقه ای که به او داشت ، امیرالمومنین (ع) را به شهادت رساند .

اینها درجات مسلمانی است . مثلاً فردی فقیر بوده و در کوران انقلاب قرار گرفته است . همه ی دین و ایمان او همین فقر او است و با سرمایه دارانی که به او ظلم کرده اند ضدیت دارد . او همه ی اصول انقلاب را قبول می کند اما در ادامه یا به منافع خود نمی رسد یا به هر دلیلی با همه ی انقلاب و اسلام مخالفت می کند . اینها همه به معنای مسلمانی است اما ایمان متفاوت است . ایمان، یک دانایی و عاطفه ی تنها نیست . ایمان، یک باور و محبت بسیار عمیق در گوشه ی دل است. تا زمانی که کسی این باور عمیق را در عمق دل خود پیدا نکند نمی تواند آن را برای خود تعریف کند . در مورد خداوند متعال باید ایمان داشته باشیم که وجود دارد . گرچه نشانه های او را می بینیم ، اما ما باید خودِ او را باور کنیم . ما باید باور کنیم که خداوند زیبا است . آنقدر این باور عمیق شود که زیبایی او را بهتر از گلی که می بینیم، بچشیم .