کودک و همبازی هایش؛ مراحل رشد و تکامل در انتخاب همبازی

وجود یک رابطه صمیمی و همبازی شدن با یک بزرگسال مهربان برای ایجاد احساس اعتماد و ارزش، رفع نیازمندی ها، پاسخ به سؤالات و حل مشکلات کودک امری الزامی است، ولی در عین حال کنش متقابل با کودکان دیگر نیز نقشی عمده در این فرآیند بازی می کند. با ما همراه باشید تا با مراحل رشد و تکامل کودک در انتخاب همبازی آشنا شوید...

کودک و همبازی هایش

وجود یک رابطه صمیمی و همبازی شدن با یک بزرگسال مهربان برای ایجاد احساس اعتماد و ارزش، رفع نیازمندی ها، پاسخ به سؤالات و حل مشکلات کودک امری الزامی است، ولی در عین حال کنش متقابل با کودکان دیگر نیز نقشی عمده در این فرآیند بازی می کند. همسالان و همبازی ها در شکل گیری شخصیت، رفتار اجتماعی، نظام ارزشی و نحوه نگرش های یکدیگردخالت دارند.

 کودکان از طریق سرمشق دهی و سرمشق گیری در مورد اعمالی که قابل تقلید است و با ارزشیابی فعالیت های یکدیگر و بازخوردی که به یکدیگر می دهند در یکدیگر تأثیر می گذارند. کودکان بسیاری از مهارت های اجتماعی را از طریق کنش متقابل یکدیگر یاد می گیرند. آنها می آموزند که چگونه چیزی بدهند و چیزی بگیرند، در فعالیت های دسته جمعی شرکت کنند، از جنب و جوش و تماشای بازی دیگران لذت ببرند، احساسات دیگران را درک کنند، توانایی های خود را ارزیابی کنند، اعتماد به نفس پیدا نمایند و به تدریج از خانواده مستقل شوند و سرانجام با جامعه سازگار شوند.

 مراحل رشد و تکامل کودک درانتخاب همبازی

 کودکان 6 تا 8 ماهه بیشتر با محیط بازیشان سر و کار دارند تا اسباب بازی یا همبازیشان در این دوره معمولاً به کودکان دیگر توجه نمی شود. هنگامی که تماس با کودک دیگر به وجود می آید، اگر این تماس دوستانه باشد، چیزی بیش از لبخند زدن، یا احتمالاً گرفتن کودک دیگر دیده نمی شودو وقتی برخورد پرخاشجویانه ای به وجود آید، بیشتر به صورت کلی ظاهر می شود که ممکن است به شکل تلاش در گرفتن اسباب بازی از دیگری بروز کند.

از 9 تا 13 ماهگی، کودکان بیشتر به اسباب بازی توجه دارند تا همبازی، از آنجا که کودکان در این دوره به اسباب بازی اهمیت زیادی می دهند، گرایش به دعوا بر سر آنها با کودکان دیگر دارند. بر خلاف مشاجرات قبلی، دعوا شخصی تر می شود، هر چند باز هم اسباب بازی بیش از همبازی، مرکز توجه است یعنی هنوز خصومت واقعی به میان نیامده است.(1)

معمولاً کودکان کوچک تر تمایل دارند به تنهایی بازی کرده و هنگامی که با اسباب بازی های خود مشغول هستند، نظارت شخصی بزرگسالان که آنان را دوست دارد برایشان لذت آور است. کودکان بین سنین 14 تا 18 ماهگی طرز تلقیشان را نسبت به همبازی های خود تغییر می دهند و چون نیازهای مربوط به اسباب بازی تا حدود زیادی ارضا می شوند، مشاجرات با دیگران نیز کاهش می یابد.

برای کودکان 19 تا 25 ماهه اسباب بازی ها و همبازی ها اهمیت بیشتری یافته، ارتباط اجتماعی بیشتر می شود. کودکان برای انطباق با وضع همبازیشان رفتار خویش را تغییر می دهند. کودکان دو تا سه ساله معمولاً دوست دارند که در نزدیکی یکدیگر بازی کرده و هر کدام با اسباب بازی ها و کارهای خودشان مشغول باشند، در حقیقت تمایل دارند که به تنهایی و در میان جمع کودکان بازی کنند.

 معمولا در این مرحله (3 ـ 2 سالگی) تمایلی به سهیم کردن دیگران در اسباب بازی هایشان را ندارند، چون هنوز مفاهیم قرض دادن و حس مالکیت در آنان به خوبی شکل نگرفته و از طرف دیگر می ترسند که اسباب بازی هایشان توسط دیگران شکسته و یا خراب شود.(2) 

 کودک چهار ساله دلش می خواهد با دیگران معاشرت کند، ولی هنوز آماده نیست مشکلاتی را که بین او و همبازی او ایجاد می شود حل کند و حتما باید بزرگتران در این مورد دخالت کنند. کودکان چهار ساله بیشتر مایلند با چهارسالگان بازی کنند. آنها به گفتگوهای دور و درازی می پردازند و نقشه های طویلی می کشند و اغلب بین آنها نزاع در می گیرد و آخر کار خود را حق به جانب حساب می کنند.(3)

 کودک از پنج و شش سالگی به بعد می تواند همبازی مناسبی برای خود پیدا کند. در ابتدای این مرحله کودک معمولاً ستیزه جو و به هنگام بازی خودخواه هستند. اما نباید اجازه داد این صفات جزء خلق و خوی دائمی آنان بشود. به تدریج لازم است که راه و روش سلوک و سازش با بچه های دیگر را یاد بگیرند.

آنها وقتی با همدیگر بازی می کنند، با همدیگر صحبت می کنند و اغلب به کمک هم در بازی ادامه می دهند. آنها با کارهای مشترکی که انجام می دهند تجاربی را از یکدیگر آموخته و فواید همکاری و کارهای مشترک را درک می کنند.(4)

ان شاالله در ادامه ی این مبحث به  موضوع بازی با همسالان یا بزرگسالان خواهیم پرداخت.

 پدید آورنده : محمدرضا مطهری

پی نوشتها:

1 ـ بیابانگرد، اسماعیل، روش های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان، ص59 و 58.

2 ـ پیوند، تیرماه 1359، ص40.

3 ـ سره، صغرا، روش فعال در کودکستان، ص82.

 4 ـ پیوند، تیرماه، 1359، ص41.