تربیت دینی 7 ؛ چگونگی رفتار با کودک در 7 سال اول
همانطور که در بخش «تربیت دینی 1 ؛ قبل از هفت سالگی » اشاره کردیم ، مقدمه سازی برای ایجاد زمینه های تربیت دینی در کودکان در 7 سال اول پایه ریزی می شود. اینکه کودک در 7 سال اول احساس امنیت و آرامش کند و در خانه امیری کند.
اما این امیری کردن باید چگونه باشد؟
آیا دادن آزادی به کودک باعث لوس شدن او نمی شود؟
با ما در ادامه مطلب همراه باشید...
مبحث قبلی : تربیت دینی 6 ؛ تاثیر نگاه پدر و مادر به زندگی در انتقال مفاهیمِ دینی
*************
اصلی ترین نکات این است که ما بدانیم در تربیت چه کاری می خواهیم بکنیم . و چه چیزی را باید به فرزندان خود منتقل کنیم . قبل از تربیت دینی باید زندگی را به بچه آموزش داد . نحوه ی برخورد ما با آنها می تواند تلخی های زندگی را کاهش دهد ولی هیچ وقت از بین نمی برد . ما باید با این روش شروع کنیم .
ما در هفت سال دوم وقتی که می خواهیم ناخوشی ها را به بچه نشان داده و در کنار آن ازبچه ادب بخواهیم و دلم می خواهد ها را یک مقدار تضعیف کرده و کنار بزنیم . باید در هفت سال اول به قدر کافی به بچه محبت کرده باشیم . در هفت سال اول به قدر کافی به بچه آزادی داده باشیم تا زمانی که درهفت سال دوم با سختی ها مواجه می شود مشکل پیدا نکند و به راحتی تلخی های زندگی را پذیرفته و ادب را که به معنای «ضابطه مند کردن فرد» و جلوگیری از خودخواهی ها است بپذیرد .
ما باید بنا را با آسایش و راحتی بچه در هفت سال اول محکم کنیم .امیرالمومنین (ع) می فرماید فرزند تو تا هفت سال ریحانه ی تو است . ریحانه لطیف بوده و نیاز به مراقبت بیشتر دارد . مثلاً اگر شما یک گلدانی داشته باشید که برگ های آن به سمت آفتاب رفته باشد ، زمانی که گلدان را جابجا می کنید ، اجازه می دهید که برگ آرام آرام تغییر جهت دهد . بنابراین برخورد با ریحانه شیوه ی خاصی دارد . باید در هفت سال اول امنیت خاطر ، محبت و پناهگاه محکم خانوادگی را برای بچه ایجاد کرده باشید .
خیلی اوقات پدر و مادرها با بچه ی خود مدارا می کنند، اما با یک یا دو دعوا ، بچه پشتوانه ی امنیتی خود را درخانه از دست می دهد . بچه به سهولت به سمت پنهان کاری رفته و چون احساس دشمنی می کند به سرعت به سمت دشمنی کردن می رود چون نباید احساس امنیت او از بین می رفت .
مثلاً اگر بچه با چاقوی تیزی بازی می کند نباید او را رها کنیم و بگذاریم هر کاری می خواهد انجام دهد، ما باید با زیرکی از «روش حواس پرت کردن» استفاده کنیم و به گونه ای چاقو را از دسترس او دور کنیم که او اصلا متوجه ی این رفتار ما نشود. بچه باید با کمال آرامش به هفت سالگی برسد و از «دلم می خواهد ها» سیراب باشد . ما فقط این «دلم می خواهد ها» را جهت می دهیم و بعد با او همراهی می کنیم . همانطور که قبلا اشاره کردیم، کودک در این سنین نقش پادشاه و والدین نقش وزرای زیرکِ او را بازی می کنند.
باید به بچه اطمینان داد پدر و مادر با او جنگ و دعوا ندارند . از هفت سالگی به بعد که پدر و مادرها می خواهند برای این «دلم می خواهد ها» برنامه بگذارند ، بچه احساس می کند که یک بازی جدید است که شروع شده . ما می توانیم در سخت ترین شرایط بچه را اداره و مدیریت کنیم، ولی باید مراقب باشیم که بچه چه برداشتی می کند .
ما قبل از هفت سال اول اسیر برداشت های بچه هستیم . اگر در مقابل فرزند خود به دیگری محبت کردیم و او برداشت غلط کرد، باید رفتار خود را به گونه ای اصلاح کنیم که این برداشت غلط برای او ایجاد نشود . محبت کردن به دیگری در مقابل چشم بچه ی سه ساله اشکالی ندارد. ما نباید از ترس حسادت او ، به بچه دیگری محبت نکنیم، ولی باید این مسئله ی حسادت را حل کنیم . موضوع این است که برداشتی که بچه می کند ، برداشت مناسبی باشد .
در هفت سال اول تعلیم و تربیت باید باشد . اما باید انعطاف پذیر بوده و «آئین نامه ای» نباشد . همانطور که قبلا اشاره شد در روایتی داریم: « چون كودك سه ساله شود هفت بار به او بگو بخوان «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بعد، واگذارش تا به سن سه سال و هفت ماه و بيست روز رسد، هفت بار باو بگويند: بگو «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ»، و ديگر تا چهار سالگى او را واگذار، و چون چهار سالش تمام شد هفت بار بگويد: «صلى اللَّه على محمد و آل محمد» و ولش كنيد تا پنج سالگى به او گفته شود دست راست و چپ كدامست؟ وقتى فهميد، رو به قبله واداشته شود، و سجده كند، و باز واگذارش كنيد تا 6 سالگى چون شش ساله شد ركوع و سجود آموزد تا هفت ساله شود، در اين سن دستور دهند تا دست و صورت را بشويد وضو بگيرد، بعد به نمازش وادارند، و چون نه ساله گردد، وضو يادش دهند و اگر ترك كرد تنبيه گردد و به نماز فرمانش دهند، و بر ترك آن تنبيهش كنند. و چون نماز و وضو فرا گيرد، و والدينش آمرزيده شوند ان شاء اللَّه»پس ما باید قبل از هفت سال آموزش داشته باشیم . وقتی که فرزند شما به سمت خطر می رود باید به او آموزش دهید که این وسیله خطرناک است . نباید بچه این ها را تجربه کند ، شاید به این وسیله به خود صدمه ی سنگینی بزند . در این هفت سال پدر و مادر باید عمیقاً وقت گذاشته و به او توجه کنند و با بچه حرف بزنند . معمولاً پسرها دیرتر زبان باز می کنند اما در همان موقع نیز خیلی چیزها را فهمیده و درک می کنند .
پدر و مادر باید با بچه ی خود گفتگو کرده و بفهمند که او چه چیزی می خواهد . اگر چیزی را که می خواهد به او دادید ، امنیت خاطر پیدا کرده و فکر می کند هرچه بخواهد پدر و مادر به او می دهند . پدر و مادر با شیوه ی گفتگو با یکدیگر باید به بچه ادب یاد بدهند . به شیوه ی ریحانه با او برخورد کرده و به او امر و نهی نکنند .
اگر بچه در سن پنج سالگی کاری کرد و عذر خواهی نکرد، نباید او را مجبور به این کار بکنید . این روش یعنی تربیت بالای هفت سال را در سنی کمتر، اجرا کردن . اگر می خواهید در این سن به بچه عذرخواهی کردن را یاد بدهید، باید پدر و مادر یک نمایش اجرا کرده و مدام در آن از هم عذر خواهی کنند و این موضوع را با رفتارشان به صورت عملی به فرزند خود یاد بدهند. خداوند متعال یکی از روش های تربیتی برای فرزندان را تئاتر قرار داده و بازیگران آن نیز پدر و مادر هستند .
وقتی پدر و مادر به یکدیگر اعتنا نداشته و یا رفتارهایی را در مقابل نگاه این بچه انجام دهند نباید انتظار داشته باشند که فرزندشان رفتاری غیر از این رفتار را انجام دهد و آنگاه بخواهند با بچه به صورت امر و نهی برخورد کنند.
در روایت داریم که بچه در هفت سال اول زندگی امیر است و نباید به او امر و نهی کرد . البته بعد از هفت سال نیز می توانید از این روش «نمایش» استفاده کنید با این تفاوت که در این زمان می توانید امر و نهی هم بکنید.
ان شاء الله خداوند متعال خانه های ما را محل تربیت سربازان امام زمان (عج) قرار دهد .