پهن شدن سر نوزاد (علل و پيشگيري)

پهن شدن سر نوزاد یکی از عوارض شایع در کودکان است. در این مقاله به بررسی عوامل این اختلال و روش درمان آن می پردازیم...

استخوان جمجمه سر از ۸ تکه تشکیل شده است و برای عبور سر نوزاد از مجرای کانال زایمانی لبه ‌های این استخوان‌ ها روی هم قرار می‌ گیرند تا سر نوزاد کوچک ‌تر شود و از کانال زایمانی عبور کند و پس از عبور از کانال نیز مجددا این استخوان ‌ها روی هم قرار می‌ گیرند.

اما برخی مواقع تا قرار گرفتن استخوان‌ ها روی همدیگر، چند روزی طول می ‌کشد و این، امری نیست که ماه‌ ها و هفته ‌ها طول بکشد. این تغییر شکل استخوانی ظرف مدت چند روز طبیعی می ‌شود.

گاهی به دلیل انقباضات رحمی در موقع زایمان یا در شرایطی که سر جنین داخل رحم روی استخوان لگن مادر فشار بیاورد، ممکن است این حالت به خون ‌ریزی زیر لایه استخوان سر نوزاد منجر شود. این خون ‌ریزی نیز پس از چند هفته و به ندرت بعد از چند ماه جذب می‌ شود و اگر در مواردی جذب نشود، کلسیم در آن رسوب می نماید و حالت استخوانی به خود می ‌گیرد و از حالت نرمی خارج می ‌شود. حتی این حالت استخوانی نیز ظرف چند ماه طبیعی می ‌شود.

تورم در سر نوزاد

گاهی براثر فشارهای داخل رحمی ممکن است قسمتی از سر بچه ورم کند که اگر چه خون‌ ریزی رخ نمی ‌دهد اما ورم در قسمتی از سر باعث برجستگی می ‌شود.

این حالت در محدوده جغرافیایی یکی از استخوان ‌ها ایجاد می‌ شود. خون‌ ریزی در یک تکه از استخوان ‌ها ایجاد می ‌شود اما این ورم نیز پس از تولد، معمولا ظرف ۲ هفته جذب می ‌شود و سر نوزاد شکل طبیعی خود را پیدا می ‌کند.

تغییر دیگر، مربوط به شکل سر است. شکل سر به عوامل مختلفی از جمله وراثت ارتباط دارد. سر پدر و مادر به هر شکلی که باشد، ممکن است سر نوزاد هم مانند آن ها شکل گیرد و این جنبه ارثی مساله است و ناهنجاری محسوب نمی گردد. اما مواردی هم وجود دارد که ممکن است مشکل و ناهنجاری باشد. به عنوان مثال، اگر در بچه‌ ها استخوان‌ ها با هم جوش خورده باشد، در این صورت، مانع رشد مغز کودک می ‌شود. هر چه مغز بچه بزرگ ‌تر می ‌شود، استخوان ‌های جمجمه هم باید بازتر شوند.

در صورتی که استخوان‌ ها به ‌طور غیر طبیعی و در زمان نامناسب به هم بپیوندند، رشد مغز میسر نمی شود و شکل سر غیرعادی می ‌شود و باید تحت درمان و جراحی قرار گیرد. استخوان‌ ها با جراحی از هم جدا می ‌شود تا مغز بتواند رشد کند و در اثر رشد، سر کودک تغییرات نامناسبی پیدا نکند.

هیدروسفالی یا تجمع آب در سر نوزاد

نوع دیگر ناهنجاری‌، تجمع آب در سر نوزاد می باشد که به آن هیدروسفالی گفته می ‌شود. مایعی که دور مغز است به ‌طور طبیعی تولید می شود و سپس از مجرای دیگر جذب می‌ شود. اگر قسمتی از مسیر تولید و یا محل جذب بسته شود، مایع در آن تجمع می کند و سر بچه روز به روز بزرگ‌ تر می ‌شود.

اگر زود متوجه این حالت شویم، با قرار دادن لوله، این مشکل برطرف می شود و انسداد رفع می گردد. بنابراین سر کودک هم حالت طبیعی خود را پیدا می کند اما اگر متوجه نشویم، آب اضافی اجازه رشد به مغز نمی دهد و کودک دچار مشکلات دیگری می ‌شود.

گاهی به ندرت سر دچار کیست می ‌شود و این موجب تغییر ظاهری جمجمه می ‌شود.

وضعیت نامناسب خواب نوزاد

پهن شدن وضعيتي سر نوزاد در روزهاي اول زندگي به علت نوع خواباندن او، ممکن است رخ دهد يکي از علت ‌هاي اين پهن شدن سر، خواباندن نوزاد به پشت است. در دهه 1990 ميلادي، يک بررسي بزرگ نشان داد که خواباندن نوزاد روي شکم، احتمال وقوع «نشانگان مرگ ناگهاني نوزاد» را بالا مي‌برد. از آن هنگام به بعد به والدين توصيه شد که براي جلوگيري از اين عارضه، نوزادان را به روي شکم نخوابانند و به پشت بخوابانند. در نتيجه به موارد « پهن شدن وضعيتي سر نوزاد » افزوده شده است.

 با توجه به اين که ايمني نوزاد شما در صدر اولويت‌ ها قرار دارد، شما بايد همچنان نوزادتان را به پشت بخوابانيد، هر چند که سر او به طور گذرا تغيير شکل پيدا کند.

 وقتي کودک شما به اندازه کافي بزرگ شد که خودش روي شکم‌ اش بچرخد، مي ‌توانيد به او اجازه دهيد در اين وضعيت بماند اما حتي در اين موقع هم بايد او را در ابتدا به پشت بخوابانيد.

برخي از موارد اين نوع تغيير شکل جمجمه نوزاد نياز به درمان دارد. براي درمان از وسيله‌ اي به نام «باند جمجمه‌اي»استفاده مي ‌کنند که مانند يک کلاه ‌خود کوچک روي سر نوزاد گذاشته مي‌ شود اما در بسياري از نوزادان اين تغيير شکل سر با رشد بيشتر سر و متحرک شدن بيشتر نوزاد خود به خود برطرف مي ‌شود.

يک علت ديگر شايع پهن شدن سر نوزاد خوابيدن او به يک طرف است. بسياري از نوزادن ترجيح مي‌ دهند به يک طرف بخوابند:

 *در برخي از نوزادان ممکن است علت اين امر، سفت بودن عضلات يک طرف گردن باشد و متخصص اطفال ممکن است ورزش ‌هاي کششي گردن براي حل اين مشکل تجويز کند.

 *در موارد ديگر، اين ترجيح نوزاد به گرداندن سر به يک طرف ممکن است به عوامل محيطي مربوط باشد. براي مثال، اغلب نوزادان به سمت صداي مادرشان بر مي ‌گردند، بنابراين اگر گهواره نوزاد در کنار تخت ‌تان است، مي ‌توانيد نوزاد را از آن طرف گهواره بخوابانيد تا هنگامي که صداي شما را مي‌ شنود، سرش را در جهت مخالف هم بگرداند.

 *صرف زمان شيردادن نوزاد از سينه هم به پيشگيري از تغيير شکل سر نوزاد کمک مي ‌کند.

 خبر خوب اين است که اگر اين مشکل را زود تشخيص دهند، يعني هنگامي که سر نوزاد هنوز نرم و شکل ‌پذير است، انجام اقدامات ساده ‌اي مانند آن هايي که ذکر کرديم، در اغلب موراد موفقيت‌ آميز است.

 همچنين در مورد نگراني‌ هاي خود با متخصص اطفال صحبت کنيد تا نوزاد را از لحاظ عوارض احتمالي زمينه‌‌ ساز تغيير شکل سر او مورد بررسي قرار دهد.