والدین و بازیهای کودکان

بازی کردن یک فعالیت جسمی و ذهنی می‏باشد که انسان را از دیگر افکار جدا کرده و میل رقابت و پیروزی را در او زنده می‏نماید و به انسان هیجان و شادی می‏بخشد. هر گونه فعالیتی که به لذت، سرگرمی و تفریح بیانجامد، بازی نام دارد. بازی نوعی آماده‏سازی برای نقش‏پذیری کودک در بزرگسالی بوده و از طریق بازی با اشیا تجربه کسب می‏کند.

در ادامه مطلب نقش والدین در بازی های کودکان و انواع بازی ها را با یکدیگر می آموزیم....

معنی بازی برای کودک اعمالی است شادی‏ آفرین. او تا حد خستگی بازی می‏کند و چنانچه قادر به ساختن چیزی نباشد عصبانی شده و گریه می‏کند. در این مواقع باید او را آرام کرد و موقعیتش را درک نمود. کودک در حین بازی از تواناییهای خود کمک می‏گیرد. او در حین بازی با محیط پیرامون خود آشنا شده و شناخت جدیدی از این محیط به دست می‏آورد.

 کودک در این سنین قادر به درک ادراکات خود از طریق فکر کردن و نگاه کردن نمی‏باشد. باید شخصا عمل کند و در حین بازی قابلیتهای بدنی و روانی خود را تکامل بخشد. بازی و یادگیری در مقابل یکدیگر نیستند بلکه برعکس، در کنار هم بوده و می‏توان از طریق بازی، یادگیری نمود. به گونه‏ای که هر تغییر رفتاری که در اثر تجربه به دست آید، خود یک یادگیری است.

بهترین روش یادگیری، روشی است که کودک با شادی و علاقه یادگیری نماید. یادگیری نباید خسته‏کننده و مشکل باشد و فشار زیادی به لحاظ جسمی و روانی به کودک وارد آورد. رفتار خلاقانه صرفا در محیط های آرام امکان‏پذیر می‏باشد. کودک یادگیری منظم را در دبستان فرا می‏گیرد.

کودکانی که در سنین پایین مجبور به مراقبت از خود و کسب درآمد می‏باشند به علت آنکه اوقات بسیار کمی برای بازی داشته‏اند، تجربیات محدودی را کسب خواهند نمود. نقش والدین به عنوان همبازی و مربی در زندگی کودک بسیار حایز اهمیت است.

در گذشته که خانواده حالت گسترده داشت کودکان امکانات بیشتری برای به دست آوردن ادراکات جدید داشتند. محل کسب و کار پدر معمولاً در مجاورت منزل بود و رابطه کودک با طبیعت پابرجا می‏ماند. اما امروزه اکثر کودکان در آپارتمانها زندگی می‏کنند. بنابراین محتاج دریافت محرکهایی مثل بازیهای فکری از جانب والدین خود می‏باشند.

والدین لازم است کودکان خود را هدایت و راهنمایی کنند اما قانون‏گذار زمان بازی، نوع بازی، نوع اسباب‏بازی و ... برای بازیهای آنان نباشند. از طرف دیگر باید توجه داشت کودک نباید غرق اسباب‏بازی شود. به طور کلی والدین باید محرکهای لازم برای یک بازی تخیلی را به کودک داده و شرایط مناسب را برای تکامل در اختیار او بگذارند.

یک کودک از دوران شیرخواری ورزش می‏کند. با لگد زدن، لول خوردن، کش و واکش رفتن و بالاخره گریه کردن عضلات خود را تقویت می‏کند. در این دوران باید با پوشانیدن لباس راحت و گشاد این موقعیت را برای او بهتر فراهم ساخت.

در سن مناسب باید به دست کودک اسباب‏بازی داد تا دستهایش را به کار اندازد و زمانی که قادر شد بخزد یا راه برود، نباید او را در قنداق پیچید. برای کودکانی که راه افتاده‏اند، چه در داخل اتاق و چه در فضای آزاد، باید محل مناسبی را فراهم آورد تا او بتواند بدود و جست و خیز نماید و یا وسایل و اسباب‏بازی‏های خود را بکشد و هل بدهد.

آفتاب و هوای آزاد برای حفظ نیرو و سلامتی کودک ضروری است. باید به کودکمان اجازه دهیم تا با لباس مناسب در هوای آزاد فعالیت و ورزش کند. تمایل به بازی کردن در سرشت بچه‏ها وجود دارد. آنان با بازی کردن، دویدن و جست و خیز کردن از زندگی لذت می‏برند.

بازی کردن استعداد و قدرت خلاقیت درونی کودک را آشکار ساخته و به تکامل می‏رساند. زمانی که یک کودک اتاقکی می‏سازد دست و فکرش را به کار می‏اندازد و هنگامی که آن اتاقک خراب می‏شود به فکر چاره می‏افتد و همین کارها به رشد فکری و شخصیت او کمک می‏رساند.

نقل شده است حضرت امام صادق(ع) فرمود: فرزند خود را در هفت سال اول آزاد بگذارید تا بازی کند.

- کودک از دو ماهگی و هنگام شیر خوردن بازی می‏کند. به این ترتیب که سر خود را از سینه مادر جدا ساخته و تبسمی به مادر می‏نماید و دوباره شیر می‏خورد. کودک در سن 2 ماهگی به اطراف خود توجه نشان می‏دهد. در این زمان مادر می‏تواند او را به همراه خود به آشپزخانه برده و طوری او را بغل کند تا کودک بتواند اطراف خود را تماشا نماید.

- کودک در سه ماهگیاز دستهای خود استفاده می‏کند. می‏تواند جغجغه را در دست گیرد

- در چهار ماهگی آن را تکان داده و لذت ببرد.

- در پنج ماهگی قادر است اشیاء را بردارد. بنابراین باید از اشیاء رنگین استفاده نمود و به تخت یا کالسکه‏اش آویزان کرد.

- بعد از یک سالگی کودک علاقه‏مند است اشیایی را داخل ظرفی بریزد و سپس آنها را بیرون آورد. یکی از مفیدترین بازیها، خانه‏سازی است. در سال دوم کودک به کتاب علاقه‏مند می‏شود. در این موقع مادر می‏تواند برای او کتاب بخواند و عکسهای آن را به کودک خود نشان دهد. عکسهای رنگی برای کودک جالب توجه‏تر می‏باشند. در این سن از اسباب‏بازی‏هایی که بتواند هل بدهد یا عقب بکشد لذت می‏برد.

- در سال سوم و چهارم علاقه‏مند می‏شود تا به والدین خود کمک نماید مانند چیدن میز و ... اما برای دختربچه‏ها، بچه‏داری جالب توجه و دلپذیر می‏باشد. آنان لباسهای عروسک خود را در می‏آورند و دوباره به او می‏پوشانند.

بازی با اسباب‏بازی کودک را سرگرم ساخته و موجب تقویت قدرت بینایی، توانایی حسی، لمسی و تحریکی او می‏شود. برخی از اسباب‏بازیها ارزش آموزشی دارند و کودک با بازی کردن مهارتهایی را می‏آموزد. او یاد می‏گیرد که دستها را چگونه با چشمان و حواس دیگر خود هماهنگ سازد.

بازی با اسباب‏بازی به تجربه کودک در زمینه آموختن کمک می‏کند. او می‏آموزد که چگونه اشیاء ساخته می‏شوند و چگونه کار می‏کنند. در برخی موارد اسباب‏بازی به کودک ما آرامش می‏بخشد. برای مثال کودکی که حالت پرخاشگری دارد همچنان که یک چکش را به میخ می‏کوبد احساس خود را تخلیه می‏کند.

 چنانچه کودک در گوشه‏ای بنشیند و بازی نکند بدخلق و تحریک‏پذیر و در نهایت خرابکار می‏شود. برعکس، بازی کردن، دوستی و همکاری دسته‏جمعی را به کودک ما می‏آموزد و معنی موفقیت و یا شکست (باختن) را عملاً درک می‏کند. والدین باید کودکان را در بازی کردن آزاد بگذارند و اجازه دهند کودکانشان با دوستان خود بازی کنند، از آنان یاد بگیرند و خود به دیگران بیاموزد.

تهیه ی اسباب بازی:

برای تهیه اسباب‏بازی باید اندکی دقت و حوصله به خرج داد در اینجا به ذکر چند نکته می پردازیم:

1- اسباب‏بازی باید از نظر جنس، سن، شخصیت، حجم و فرم با سن و استعداد کودک متناسب باشد. چنانچه این احتمال وجود دارد یک اسباب‏بازی مورد علاقه کودک ما باشد حال آنکه همان اسباب‏بازی را کودک دیگری دوست نداشته باشد یا اینکه کودکی نقاشی کردن را دوست داشته باشد اما کودک دیگر اصلاً به نقاشی اهمیتی ندهد.

2- اسباب‏بازی نباید از قطعات کوچک و جدا شدنی تشکیل شده باشد چرا که ممکن است کودک آن را به دهان برده و ببلعد. توجه به این مورد بخصوص در سنین پایین بسیار مهم است.

3- اسباب‏بازی نباید لبه‏های تیز و برنده داشته باشد. رنگ آن ثابت و قابل شستشو باشد.

4- این مهم است که از اسباب‏بازی‏هایی که حالت کمک‏آموزشی برای بچه‏ها دارند استفاده نماییم تا از طریق غیر مستقیم به بچه‏ها مفاهیمی از قبیل ریاضی و ادبی و علوم و ... آموخته شود اما در عین حال نباید آنان را از اسباب‏بازی‏های مورد علاقه دوران کودکی دور ساخت.

5- چنانچه کودک از یک نوع اسباب‏بازی زود خسته شد و به آن توجهی نشان نداد برای مدتی آن را پنهان ساخته و بعد از چند هفته دوباره به او بدهید تا برایش جالب توجه باشد. 

6- همیشه یک جعبه اسباب‏بازی برای او در نظر بگیرید تا کودک اسباب‏بازی‏های خود را در آن بریزد. با این عمل هم او احساس مالکیت می‏کند و هم نظم و انضباط را به او می‏آموزد.

7- چنانچه شرایط خانواده اجازه می‏دهد اتاقی جهت بازی او اختصاص دهید تا با آرامش در آنجا برای خود بازی کند.

اسباب ‏بازیهای مناسب کودکان

برخی اسباب بازی های مناسب برای کودکان عبارتند از:

1ـ عروسکهای پارچه‏ای (خرس یا حیوانات دیگر) که از پارچه نرم درست شده‏اند. برای کودک شما از دست رفتن زیبایی ظاهری اسباب‏بازی‏اش در اثر مرور زمان چندان اهمیتی ندارد. دختربچه‏ای که به عروسک خود غذا می‏دهد و محکم او را در آغوش می‏فشارد، بتدریج نسبت به آن دارای چنان عواطفی می‏شود که نمی‏تواند آن را با عروسک جدید و زیبای دیگری عوض نماید. بنابراین والدین باید حتما عروسک قدیمی کودک خود را دوست داشته باشند و آن را دور نیاندازند.

2ـ اسباب‏بازی‏هایی برای کشیدن یا هل دادن همچون کامیونهای پلاستیکی یا بارکشهای بزرگ

3ـ لوازم نقاشی و کتابهای مصور

4ـ اسباب‏بازی‏هایی که خود شما قادر به درست کردن و ساختن آن هستید. همچون کارهای دستی که می‏توانید از فرزند خود کمک بگیرید. کار دسته‏جمعی باعث افزایش حس همبستگی در خانواده نیز می‏شود.

5ـ قوطیهای مولد صدا: آنها را رنگ کنید و با کاغذ رنگی بپوشانید و با ریختن مقداری برنج یا مهره‏های کوچک در داخل آنها تولید صدا کنید.

6ـ بازیهای فکری و خانه‏سازی.

بازیهای محبوب کودکان عبارتند از:

1ـ بازیهای تقلیدی: کودک با علاقه فراوان فعالیتهای روزانه شما را مشاهده می‏کند. همچون آشپزی، جارو کردن و خیاطی و ...

2ـ بازیهای تکراری: مانند بالا رفتن از صندلی و پایین آمدن

3ـ بازیهای پنهان‏شدنی: کودک چشم می‏گذارد و افرادی را که پنهان شده‏اند پیدا می‏کند.

4ـ بازیهای پر سر و صدا و فریاد کردنی: کودک با پریدن و جست و خیز کردن و فریاد زدن و ایجاد سر و صدا می‏خواهد قابلیتهای خود را آزمایش و نشان دهد و قصد آزار دیگران را ندارد.

5ـ توپ‏بازی، بازی با آب، آب‏تنی در حوض خانه یا وان حمام

6ـ بازی با وسایل خانه (قابلمه، اتو، جارو(