راه هایی برای جلوگیری از بدزبانی کودکان
جمعی از والدین می گویند، ما كه این حرف های زشت را بر زبان نمی آوریم، پس چگونه فرزندمان چنین حرف هایی می زند؟! در نهایت نیز این سۆال برایشان مطرح است كه چه باید كرد...
امروزه بسیاری از والدین نگران بددهانی یا بدزبانی فرزندانشان هستند و از خود می پرسند كه آنها این صحبت ها را چگونه یاد گرفته اند؟ چرا این اتفاق برای فرزند ما افتاده؟ آیا خودمان مقصر بودهایم؟ جمعی از والدین می گویند، ما كه این حرف های زشت را بر زبان نمی آوریم، پس چگونه فرزندمان چنین حرف هایی می زند؟! در نهایت نیز این سۆال برایشان مطرح است كه چه باید كرد تا كودك این عادت ناپسند را ترك كند. در این نوشتار به علل اصلی بدزبانی و راه حل هایی برای رفع آن اشاره شده است.
علتها
بسیاری از اعمال بچهها از عملكرد والدین نشأت می گیرد. كودكان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی می كنند. رفتارهای درون فكنی شده جزو معیارهای نهادینه شده كودك قرار می گیرند و سپس او مطابق این معیارها عمل می كند؛ به این فرآیند همانند سازی می گویند. كودك والدین خود را به عنوان اولین الگوهای زندگی می پذیرد و چون به آنها عشق می ورزد و آنان را سمبل هایی قوی می داند، رفتار والدین برای او شاخص و الگو قرار می گیرد.
گاهی بین درون فكنی یك رفتار و بروز آن فاصله زمانی وجود دارد؛ برای مثال، كودك گفتاری ناپسند را ماهها قبل از زبان پدر یا مادر شنیده، اما برون ریزی آن امروز صورت می گیرد. این مدت به تشخیص كودك و شرایط او بستگی دارد كه چه زمان، چگونه و در برابر چه كسی كلام زشت را به كار برد.
در بعضی خانوادهها، والدین با فرزندان خود بسیار خصمانه رفتار می كنند و در عین حال آنان را آزاد می گذارند. آنها خود از حرف های زشت استفاده می كنند و فرزندان نیز آزادند كه این گونه عبارات را به كار برند. یعنی هیچ اقدامی در جهت جلوگیری از این رفتار به عمل نمی آید؛ و یا از نظر تربیتی هیچ گونه تدبیری از طرف والدین برای ترك این عادت در بچه ها صورت نمی گیرد.
ذكر این نكته ضروری است كه چه والدین حرف های زشت را به فرزند خود بگویند و چه در حضور او در برابر فرد دیگری این گونه گفتار را به كار ببرند، كودك ، آنها را می آموزد و به وقت نیاز بر زبان می آورد.
از دیگر علت های یادگیری كلام زشت ، ارتباط كودكان با دوستان و با بچه های دیگر است. بسیاری اوقات كودكان عامل بدزبانی یكدیگرند. در مهد کودک، مدرسه، كوچه و هر جای دیگری كه بچه ها فرصت بازی و به خصوص درگیری با هم را پیدا كنند، ممكن است این بدآموزی صورت بگیرد.
از دیگر عوامل بروز بدزبانی در بچهها ، به كارگیری كلام زشت به عنوان اعتراض است. كودك با بر زبان آوردن این گونه حرف ها اعتراض خود را نشان میدهد؛ این نوعی رفتار تلافی جویانه است كه بعضی كودكان در پیش می گیرند. آنها احساس می كنند، فقط با ادای این گونه كلمات است كه تخلیه می شوند و می توانند نارضایتی خود را نشان دهند.
گاهی كه كودك خردسال برای اولین بار از كلمات زشت استفاده می كند، موجب خنده و مزاح اطرافیان می شود. این گونه برخورد از همان ابتدا برای او حكم تشویق به انجام این رفتار را خواهد داشت و به تدریج به آن عادت می كند.
در پارهای از موارد نیز كودكان با بر زبان آوردن حرف های زشت می توانند به خواسته های خود برسند. بنابراین بدزبانی را راهی برای رسیدن به اهداف خود تلقی می كنند و در درازمدت جزو رفتار آنان خواهد شد.
راه حلهای پیشنهادی ما
در این بخش برای کودکانی که فحش می دهند ، روشهای درمانی را مورد بحث قرار می دهیم، که معمولا این کودکان بسیار لجباز و خشن هستند
1. بدزباني كودك را ناديده بگيريد:
در مقابل فحاشی کودک هیچ گونه واکنشی نشان ندهید و کاملا حرکات او را نادیده بگیرید تا حس کنترل کردن دیگران در او تقویت نشود. اگربه طور اتفاقي، كودكتان واژه ناشايستي را به كار برد، سعي كنيد به بد زباني او، بي توجهي نشان دهيد. وانمود كنيد كه آن را هرگز نشنيده ايد، بنابراين هرگونه تأثير آن را بر خودتان از بين برده و بازي او را به يك بازي يك نفره تبديل كنيد، چيزي كه اصلاً براي كودكان جالب نيست.
2. ازخوش زباني كودك تعريف و تمجيد كنيد:
بگذاريد كودك بداند چه نوع گفتاري را مي پسنديد. هر بار كه بدزباني نمي كند به اين امر اشاره كنيد. براي مثال بگوييد «خوشم مي آيد وقتي سؤالي از تو مي پرسم آرام جواب مي دهي.» در عمل به او نشان دهيد كه كدام گفتار وي، بدزباني شمرده مي شود.
3. خودتان هم بدزباني نكنيد:
از آن جا كه مي دانيد بدزباني شيوه اي است كه كودك براي اعمال كنترل بر شما به كار مي گيرد، پس خودتان بدزباني نكنيد. او ممكن است به دنبال راه هايي باشد تا عمداً شما را عصباني كند و با بدزباني، توجه شما را به خود جلب كند. پس از شركت در اين بازي خودداري كنيد.
4. بدزباني را به كودك آموزش ندهيد :
پاسخ دادن به كودك در حالت عصبانيت، تنها به او مي آموزد چگونه بدزباني كند. هر چند دشوار است ولي وقتي با عصبانيت سر شما فرياد مي كشد، شما متقابلاً اين كار را انجام ندهيد، بلكه سعي كنيد با احترام گذاشتن به كودك، احترام گذاشتن به ديگران را به او آموزش دهيد. نسبت به كودك خود مؤدب باشيد، گويي كه او ميهمان است.
5. با كودك همان گونه حرف بزنيد كه مايليد با شما حرف بزند:
به كودك بياموزيد چگونه از بياني كه شما دوست داريد، استفاده كند. در بين صحبت ها از اين كلمات استفاده كنيد. «ممنونم، لطفاً، متأسفم و...» هم چنين به او بياموزيد تنها آن چه گفته مي شود، بدزباني محسوب نمي شود، بلكه گاهي لحن سخن گفتن هم ناخوشايند به نظر مي رسد.
6. براي كودك توضيح دهيد كه بدزباني يعني چه :
لازم است فكر كنيد آيا كودك بدزباني مي كند يا فقط شيوه بيانش اين گونه است؟ در اين ميان مي توان مواردي از اين دست را ذكر كرد: طعنه زدن، به كار بردن اسم كوچك برخي افراد، با فرياد پاسخ گفتن و سرپيچي گستاخانه، بدزباني تلقي مي شود ولي حالات امتناع ساده مانند «نمي خواهم كه» غرغر كردن و پرسش هايي مانند «آيا بايد» تنها اظهار عقيده محسوب مي شوند نه بدزباني.
7. بر گفتار دوستان، رسانه ها و خودتان نظارت كنيد:
توجه كنيد كه خودتان و اطرافيانتان چگونه صحبت مي كنيد. دقت كنيد كه كودكان، تا حد امكان كمتر سخن ناخوشايند، نيش دار و يا دو پهلو بشنوند و ياد بگيرند. کنترل محیط و تعاملات کودک بسیار حائز اهمیت است باید با دور کردن کودک از محیط های ناسالم، دوستان و رفت و آمدهای مناسبی را نیز جایگزین کرد. مناسب تر است که والدین به طور ویژه از 2 سالگی یعنی زمانی که کودک تقلید کلامی رو به پیشرفتی را نشان می دهد به این نکته توجه داشته باشند.
همچنین والدین باید با دقت بیشتری کارتون ها، فیلم ها و بازی های رایانه ای را برای کودکانشان انتخاب کنند.
8. به دليل بدزباني، كودك را تنبيه نكنيد:
روش های سختگیرانه والدین، رفتارهای پرخاشگرانه به خصوص ناسزاگویی کودک را افزایش می دهد، تغییر شیوه های تعامل با کودک از تثبیت این رفتار جلوگیری می کند. تنبيه را براي موارد مهم و رفتارهاي زيان باري بگذاريد كه براي خود كودك و ديگران آزار دهنده و خطرناك است. بدزباني هم، در بدترين حالت، آزاردهنده است ولي هيچ تجربه اي در دست نيست كه نشان دهد با تنبيه كردن به دليل بي احترامي، كودك، مؤدب و محترم مي شود. مجازات، تنها ترس را مي آموزد و نه احترام را.
9. لقب دادن را آموزش ندهيد :
گاه والدين، به راحتي همان القاب تمسخر آميزي را كه كودك به زبان مي آورد به سرش فرياد مي كشند، براي مثال : «كودن! نمي داني كه نبايد به كسي لقب بد داد». اين كار به كودك اجازه مي دهد تا همان كلماتي را كه شما استفاده مي كنيد، به كار ببرد. خشم خود را كنترل كرده و به او توضيح دهيد كه چه طور و چرا اين قدر عصباني شده ايد.
10. به دليل لقب دادن، كودك را تنبيه نكنيد:
اگر كودك را به دليل لقب دادن مجازات كنيد، هرگاه از او دور باشيد از اين واژه ها استفاده مي كند. اعمال مجازات شديد براي درمان بدزباني به كودك مي آموزد كه چگونه كاري را پنهان انجام دهد.
11. از به كار بردن القاب طنز آميز و خودماني پرهيز كنيد :
از صدا كردن كودك خود با القايي كه گاه به دليل احساس صميمي بودن از آن ها استفاده مي كنيد ولي نمي خواهيد او براي صدا كردن ديگران از آن ها استفاده كند، اجتناب كنيد. به عنوان مثال گفتن كلمه وروجك يا شيطون، مي تواند به دليل تقليد كودك از شما استفاده شود.
12. اجازه ندهيد به كودك، القاب بد بدهند:
راه هاي مطلوبي را به كودك پيشنهاد كنيد تا زماني كه ديگران به او لقب مي دهند، از طريق آن ها واكنش نشان دهد. براي مثال بگوييد «وقتي دوستت با اسم بدي شما را صدا زد، به او بگو تا موقعي كه اسم بدي شما را صدا زد، به او بگو تا موقعي كه اسم خودم را صدا نكني با تو بازي نمي كنم و جواب تو را نمي دهم»
13. اسامي بد و خوب را براي كودك مشخص كنيد:
به طور دقيق براي كودك توضيح دهيد كه از چه نام هايي نبايد استفاده كند. تنها در اين صورت مي توانيد از او انتظار داشته باشيد كه لقب هاي «مجاز» و «غير مجاز» را بشناسد.
14. به بد زبانی او نخندید
با شنیدن حرف های زشت کودک نخندید، بلکه با او صحبت کنید و برایش توضیح دهید هر روزی که حرف های ناپسند نزند یا درمهمانی ها این رفتار را نداشته باشد پاداش خواهد گرفت.
15. به فکر ایجاد موقعیت های شاد باشید
باید در پی ایجاد کردن موقعیت هایی باشید که کودک احساس نشاط و دوست داشتنی بودن را تجربه کند. در چنین مواردی باید به درمان حالات افسرده وار او نیز بپردازیم. این حس را باید در تمامی تعاملات بگنجانید تا از افسردگی و اضطراب او بکاهید
منابع: تبیان - فارس