برخوردهای عمودی و افقی

اگر ارتباط بین اعضای خانواده قطع شود، همه آرزوها راکد و ناگفته خواهند ماند. انرژی روانی هدر رفته و استعدادها فرسوده خواهند شد. نبودن ارتباط، پرخاشگری را افزایش خواهد داد و افراد، تمرکز خود را از دست داده و گرفتار فراموشی خواهند شد  ارتباط و نحوه برخورد با فرزندان در خانواده به دو مرحله تقسیم می شود که در ادامه مطلب آن را بیان خواهیم کرد...

ارتباط و نحوه برخورد با فرزندان به دو مرحله تقسیم می شود:

1- برخورد عمودی:

برخورد عمودی شامل دوره پیش دبستان و دبستان (تولد تا 11 سالگی) فرزندان می باشد. یعنی فرزندان پایین قرار دارند و والدین از بالا به صورت عمود بر آنها اشراف دارند. در این دوره به علت ضعف هایی که بچه ها دارند و نمی توانند بسیاری از امور را انجام دهند یا درباره آن فکر کنند. طبیعت ایجاب می کند که والدین آنها را کنترل کنند، دستور بدهند و راهنمایی نمایند.

از جمله این ضعف ها در کودکان دیده می شود: 1- ضعف شناختی: خیلی از چیزها را بچه ها نمی شناسند 2- ضعف جسمانی: خیلی از کارها را بچه ها نمی توانند انجام دهند 3- ضعف در تصمیم گیری: بچه ها درباره بسیاری از مسائل بخاطر تجربه کم نمی توانند تصمیم بگیرند. 4- ضعف در تشخیص 5- ضعف در اقدام 6- ضعف در تجربه.

بنابراین مجموعه ضعف هایی که در مورد کودکان ذکر شد ایجاب می کند که برخورد والدین در این سن برخورد عمودی باشد. برخورد عمودی زورگویی و استبداد نیست. دیکتاتوری یا خاموش کردن بازی یا آواز فرزندان نیست. برخورد عمودی تنبیه بدنی یا ترساندن صرف نیست. بلکه برخورد عمودی کنترل محترمانه و درعین حال جدی والدین است که رفتار فرزندان را نظام می دهد و آنها را از انحراف باز می دارد.

 در دوره پیش دبستان و دبستان که دوره اطاعت پذیری فرزندان است. معمولا فرزندان از والدین اطاعت می کنند و حرف شنوی دارند. در این دوره نوع واژه ها، نوع رفتار و چگونگی ارتباط پدر و مادر در منزل برای فرزندان معیار و الگو می شود.

والدین در ارتباط با فرزند باید از هماهنگی گفتاری و رفتاری برخوردار باشند تا فرزند تکلیف خود را دانسته و از سردرگمی خارج شود. برخورد عمودی والدین با فرزندان شبیه کشاورزی می باشد که آب را از جوی های مختلف جمع کرده و در یک بستر منتهی به مزرعه قرار می دهد.

 2- برخورد افقی:

ارتباط و برخورد در دوره راهنمایی و دبیرستان (11 تا 18 سالگی). در برخورد افقی همه  ی بزرگان خانه در یک سطح و ردیف قرار دارند. کسی بر کسی دستور مطلق نمی دهد. در برخورد افقی اگر کسی حرف منطقی بزند و این حرف و نظر به سود خانواده باشد، پذیرفته می شود.

 در برخورد افقی با فرزندان جایگاه ارزشی و سنی هر کس محفوظ است. برخورد افقی نه پدرسالاری است نه مادر سالاری و نه فرزند سالاری. بلکه خانواده سالاری و منطق سالاری است.

در برخورد افقی توهین راه ندارد و تحقیر حاکم نیست و به توانایی های کسی دهن کجی نمی شود. در برخورد افقی زمینه های رشد و شکوفایی برای فرزندان فراهم می شود و نوجوان در کنار والدین احساس امنیت می کند و ارتباط برقرار است. در برخورد افقی ضعف ها و تجربه کم نوجوان هم از سوی والدین و هم از سوی خود نوجوان به صورت منطقی پذیرفته می شود. در این برخورد نوجوان در ردیف بزرگترها قرار می گیرد این ردیف هم بزرگی به او می دهد هم تکلیف.

هدف از برخورد افقی در دوره راهنمایی و دبیرستان ایجاد تعادل ارتباطی و عاطفی بین اعضای خانواده است. هدف از برخورد افقی این است که نوجوان احساس کند خانه محل شکوفایی و رشد است

آلبرت آلیس می گوید در ارتباط با نوجوان باید دو ویژگی را مد نظر قرار داد: 1- پذیرش نوجوان بدون چون و چرا 2- بازسازی شناختی و عقلانی .

اگر میخواهیم فرزندان ما بخصوص نوجوانان خانه را بر هر چیز و جایی ترجیح دهند اول باید از سوی والدین و بزرگترها مورد پذیرش قرار گیرند.  پذیرش یعنی این که نوجوان در کنار والدین احساس راحتی کند و یک ارتباط عاطفی بدون منت برقرار سازد تا مرحله پذیرش اتفاق نیفتد مرحله بازسازی شناختی اتفاق نخواهد افتاد.

 فواید پذیرش نوجوان

پذیرش احساس ارزشمندی نوجوان را بالا می برد و خود را یک فرد مفید و اثر گذار می داند. پذیرش باعث می شود که رابطه عاطفی و روانی بین والدین و نوجوان تقویت شود . پذیرش باعث تخلیه روانی فرزندان می شود و آنها می توانند ناگفته های خود را به راحتی بیان کنند.

در پذیرش رابطه دوستانه است و دو طرف احساس حقارت و کوچکی نمی کنند برنده یا بازنده بودن مطرح نیست بلکه تفاهم مطرح است. بعضی از نوجوانان و جوانان به این علت بیرون را بر درون خانه ترجیح می دهند که مرحله پذیرش در خانه اتفاق نمی افتد.

اگر مرحله پذیرش به درستی طی شود و فرزندان ما احساس امنیت و راحتی کنند آنوقت در مرحله بازسازی شناختی نتایج ارزشمندی را بدست خواهیم آورد. در مرحله بازسازی آنچه را که در باره آن اختلاف نظر داریم به طور منطقی بحث می کنیم خرابیها را بازسازی می کنیم و دور از توهین بهترین روش را انتخاب می کنیم.

 منبع: تبیان/ نوریه نوچمنی