چه ورزشی را در چه سنی شروع کنیم؟

با توجه به روند به رشد ورزش در جامعه و همچنين تشويق به ورزش به عنوان يک زمينه بسيار مناسب براي رشد و تکامل اجتماعي کودک و نوجوان، سن شروع ورزش و نوع ورزش يکي از سوالات مکرر خانواده ها از پزشکان مي باشد. اين سوال يکي از مسايل مورد اختلاف گروه پزشکي و جامعه ورزشي مي باشد... 

با توجه به توانايي کودک و نوجوانان به فراگيري سريع فنون و تکنيکهاي ورزشي آموزش داده شده، امکان بدست آوردن عملکرد ورزشي کودک در حد فعاليتهاي حرفه اي بسيار بيشتر و سريعتر از بالغين مي باشد ولي اين موضوع دليلي بر موفقيت کودک و نوجوانان در فعاليتهاي حرفه اي کوتاه مدت و دراز مدت نمي باشد.

مطالعات متعدد نشان داده است پرداختن زود هنگام به فعاليتهاي حرفه اي باعث عدم موفقيت کودک در تداوم فعاليت ورزشي مي باشد. اين عدم موفقيت به علت آسيبهاي زود هنگام، عدم تحمل استرس هاي ناشي از فعاليت ورزشي و مسابقات و در مجموع کوتاه شدن عمر ورزشي فرد به علت خروج اجباري (ناشي از آسيب) و يا خروج اختياري (ناشي از عدم تمايل کودک و نوجوانان براي ادامه فعاليت ورزشي و يا عدم کسب موفقيتهاي مورد انتظار در ميادين ورزشي) مي شود.

لذا پرداختن حرفه اي به ورزش در کودکان و نوجوانان تا سن خاصی توصيه نمي شود. که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.  از ديگر نکات مهم در زمينه ورزش کودکان و نوجونان شرکت کودک در ورزشهاي گروهي و در گروه متناسب با کودک از لحاظ سن، جنس و جثه بدني بصورت توام مي باشد. همچنين تعيين نقش ورزشي توسط مربي متناسب با توانايي هاي کودک و به بازي گرفتن وي توسط ساير هم تيمي ها نقش مهمي در تداوم انگيزه کودک به شرکت در فعاليتهاي ورزشي دارد.

سن شروع ورزش

کارشـناسان ورزش و روانشـناسي کـودک توصـيه مي کننـد که کـودکان تا قـبل از رسـيدن بـه سـن 8 تـا 10 سـالگي نبايد در ورزش هاي رقـابتي سازمان يافته که آن امتياز محاسبه مي شود و به خصوص بزرگسالان در آن نقش دارند شرکت کنند چون احتمال فشار رواني و يأس ناشي از باخت در آنها زياد است.

- زير 8 سال: بايد در بازي، کشف و يادگيري مهارت هايي که از طريق پرتاب کردن و گرفتن، ضربه زدن به توپ، بالا و پائين پريدن، دويدن و شنا کردن حاصل مي شود، کاملاً آزادانه رفتار کنند و اين مهارت ها را به شادي بخش ترين روش بياموزند.

واضح است که آموختن اين موارد به آنها کمک مي کند تا با اعتماد به نفس بيشتر وارد مرحله بعد شود.

- 8 تا 10 سال: بسته به ميزان رشد خود مي توانند در مسابقات سازمان يافته شرکت کنند مانند مسابقات داخلي در مدارس. آنها هنوز براي توسعه مهارت هاي خود به کمک نياز دارند و بايد کنار آمدن با نااميدي و شکست را بياموزند. کودکاني که بيشتر اوقات بازنده هستند بيش از ديگران مستعد کنار گذاشتن ورزش هستند. والدين و اولياي مدرسه بايد مراقب باشند که با فراهم آوردن زمينه مناسب مثلاً شرکت دادن اين کودک در مسابقه اي که در آن بيشترين توانائي را دارد موجبات برنده شدن و دلگرمي او را فراهم نمايند. اين سنين، بهترين زمان براي پرداختن به ورزش هاي مختلف و انتخاب ورزش مورد علاقه از ميان آنهاست.

- 10 تا 12 سال: کودکان و نوجوانان مي توانند از رقابت در ورزش لذت ببرند و همچنان به آموختن مهارت هاي تازه بپردازند. بعضي از کودکان در اين گروه سني استعداد و علاقه خاصي به يک ورزش بخصوص نشان مي دهند و مي توانند با داشتن مربي در اين زمينه بسيار پيشرفت نمايند.

نوجواناني که به هر دليل، علاقه اي به شرکت در ورزش هاي رقابتي تيمي ندارند، مي توانند با راهنمائي مربيان و والدين خود به ورزش هايي چون اسکيت، سوارکاري، دوچرخه سواري و مانند اينها بپردازند.

چه ورزشی را در چه سنی شروع کنیم؟

پرداختن به ورزش مي تواند آمادگي جسماني کودکان و نوجوانان را افزايش دهد. کسب مهارت و موفقيت اعتماد به نفس آنها را افزايش مي دهد و به آنها مي آموزد که چگونه محرک هاي آني را در خود کنترل کنند که اين توانايي نه تنها در ورزش که در مناسبات اجتماعي نيز مفيد خواهد و به يافتن دوستان تازه کمک مي کند.

 از لحاظ نوع ورزشهاي توصيه شده براي سنين مختلف، ورزشها را مي توان به سه دسته بدون برخورد، ورزشهاي با برخورد کم و ورزشهاي بسيار پربرخورد تقسيم بندي نمود. تقسيم بندي ديگر بر حسب ميزان فشار وارد بر بدن در حين ورزش مي باشد. اما بر اساس بهبود عملکرد و عوامل خطرزا می توان چنین دسته بندی کرد که:

سنین ۶-۲ سالگی: لازم است کودکان بیشتر در فعالیت‌های شادی‌آور و فرح‌بخش شرکت کنند. در این سن کودک، توانایی شرکت در ورزش‌های سازمان‌یافته مانند فوتبال را ندارد زیرا توانایی حرکتی و تعادلی کامل نیست و محدوده توجه او محدود است.

مهارت‌هایی مانند دویدن، پریدن و شنا را می‌توان به کودک آموزش داد. در این سن، ورزش باید با حداقل آموزش باشد و از ایجاد رقابت و مسابقه بین کودکان جلوگیری شود. هدف اصلی باید لذت بردن از ورزش باشد.

سنین ۱۰-۶ سالگی: گرچه بهبود تعادل و حرکت به‌دست آمده اما هنوز هماهنگی لازم بین دست و چشم به‌وجود نیامده است بنابراین کودک می‌تواند به‌ طور محدود به ورزش‌های سازمان‌یافته بپردازد. ورزش‌هایی مانند ژیمناستیک، شنا، تنیس برای کودک مناسب است. در این سن تاکید بر آموزش تکنیک است و باید به رقابت و مسابقه کمتر اهمیت داده شود.

سنین ۱۲-۱۰ سالگی: سطح شعور و فهم و توانایی یادگیری، تعادلی و حرکتی کودک افزایش می‌یابد و می‌تواند حرکت‌های پیچیده و تکنیک و تاکتیک را یاد بگیرد و در ورزش‌های سازمان‌یافته و برخوردی شرکت کند.

ورزش‌هایی مانند والیبال، بیسبال، فوتبال و دوچرخه‌سواری برای این سنین مناسب هستند.

در باشگاه‌ها تمرین با وزنه‌های کوچک ایرادی ندارد ولی ورزش‌هایی مانند وزنه‌برداری و پاورلیفتینگ برای کودکان ممنوع است.

بدنسازی با وزنه باید بعد از سن بلوغ، آن هم همواره تحت‌نظر مربی انجام گیرد. ورزش‌های پربرخورد و تماسی مانند بوکس، کشتی، هاکی و پاورلیفتینگ بهتر است بعد از ۱۵ سالگی شروع شوند ولی به‌طور کلی می‌توان گفت مناسب بودن شدت و نوع ورزش را رضایتمندی کودک و لذت بردن او تعیین می‌کند. علاوه بر این، ورزش تاثیری بر سن بلوغ ندارد مگر در دخترانی که رژیم غذایی شدید گرفته باشند و والدین نباید از این بابت نگران باشند.

منابع: 

سایت بیتوته

مرکز تحقيقات پزشکي ورزشي، دانشگاه علوم پزشکي تهران، بيمارستان مرکز طبي کودکان